Regional cooperation in the foreign policy of central asian

“Markaziy Osiyo hamkorligi tashkiloti”ga aylantirish to’g’risida qaror qabul qildilar. Almati 
shahrida 2002-yil 28-fevralda bo‘lib o‘tgan uchrashuvda Qozog’iston, Qirg’iziston, Tojikiston va 
O’zbekiston rahbarlari “Markaziy Osiyo hamkorligi tashkiloti”ni tashkil qilish to’g’risidagi 
shartnomani imzoladilar. Bu uchrashuv chog’ida tashkilot faoliyatini kuchaytirish maqsadida 
O’zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti I.A.Karimov tomonidan bu tashkilot doirasida 
qabul qilingan hujjatlarni qayta ko’rib chiqish va ayni paytda harakatda bo’lmagan hujjatlarni 
bekor qilish taklifi ilgari surildi. Bu davrga kelib tashkilot doirasida 243 ta hujjat imzolangan edi. 
Shunday qilib MOHT keng ko’lamdagi masalalarni ko’rib chiqish imkoniyatiga ega bo’lgan 
mintaqaviy integratsion tashkilotga aylandi. Buning isboti sifatida 2002-yilning 5-6-oktabr 

---

ORIENTAL JOURNAL OF HISTORY, POLITICS AND LAW
 
ISSN: 2181-2780 
https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp 
167 
kunlarida Dushanbeda bo’lib o’tgan MOHTga a’zo mamlakatlar rahbarlarining uchrashuvini 
keltirishimiz mumkin. Uchrashuv chog’ida mintaqaviy integratsiya masalalaridan tashqari, 
Afg’oniston bilan bog’liq muammolar ham ko’rib chiqildi. Bu uchrashuv davomida Orol bo’yidagi 
ekologik holat chuqur o’rganib chiqildi hamda “Orolni qutqarish xalqaro fondi” faoliyati tahlil 
qilindi [4]. 
2005-yil 6-7-oktabr kunlari Sankt-Peterburg shahrida bo‘lib o’tgan Markaziy Osiyo 
tashkiloti Davlat Yevroosiyo iqtisodiy hamjamiyati rahbarlarining kengashida o’tgan davrda 
qilingan ishlar sarhisob qilindi. Kengashda Markaziy Osiyo umumiy bozorini barpo etish 
konsepsiyasi tasdiqlandi. MOHning bu galgi sammiti Yevroosiyoda integratsiyalashuv 
jarayonidagi burilish nuqtasi bo’ldi. O’zbekiston rahbarining tashabbusi bilan MOH va 
Yevroosiyo iqtisodiy hamjamiyati negizida yangi YOIHni shakllantirishga qaror qilindi. Negaki, 
bu ikki tashkilotning maqsad va vazifalari deyarli farq qilmas edi. Ikki tashkilotning qo’shilishi 
natijasida yirik jo’g’rofiy makonda yanada faol yangi integratsiya uchun keng yo’l ochildi. YOIH 
Rossiya, Belorus, Qozog’iston, Qirg’iziston va Tojikiston o’rtasida 1995-yilda tuzilgan Bojxona 
ittifoqi negizida tashkil topgan edi. YOIHning 2006-yil 24-25-yanvar kunlari Sankt-Peterburg 
shahrida bo’lib o‘tgan sammitida O’zbekiston unga a’zo bo’lib kirdi. Mazkur sammitda 
O‘zbekistonning YOIHni ta’sis etish to’g’risidagi shartnomaga qo’shilishi to’g’risidagi protokol, 
“YOIHni ta’sis etish to’g’risidagi shartnomaga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritish to’g’risida”gi 
qarorlar imzolandi. YOIH tashkiloti unga a’zo mamlakatlar o’rtasida integratsiyani 
rivojlantirishga, yagona umumiy bozorning shakllanishiga, Bojxona ittifoqiga, erkin savdo 
zonasining tashkil topishiga ko’maklashadi. Lekin O’zbekiston iqtisodiy manfaatlariga zid 
bo’lganligi uchun Respublikamiz 2008-yilda bu tashkilotdan chiqqan edi. Hozirda bu tashkilot 
Markaziy Osiyodan faqatgina ikki davlat (Qozog’iston va Qirg’iziston) va Rossiya, Belorus, 
Armaniston davlatlaridan iborat [5]. 
Muxtasar qilib aytganda, Markaziy Osiyo davlatlari mustaqillikka erishgandan keyin o’zaro 
integratsion birlashma tuzishga urinib ko’rdilar. Bunday inegratsion birlashmalarning o’zaro 
tenglik va tolerantlik tamoyillarga asoslangan bo‘lishiga qaramasdan kutilganidek samara 
bermadi. Bu bir necha sabablar oqibatida tadrijiy o’sishga erisha olmasdan qoldi:  
Birinchidan, mintaqa davlatlari integratsion birlashma tuzishni dinamikasini juda ham 
tezlashtirib yubordilar. Ular jahon tajribasida sinalgan avval koordinatsiya, keyin esa 
subordinatsiya usulidan foydalanmadilar. Masalan, Yevropa Ittifoqi yarim asr davomida erishgan 
yutuqlarga Markaziy Osiyo davlatlari 10-15 yilda erishishga urindilar.
Ikkinchidan, mustaqillikdan keyin deyarli bir xil salohiyatga, bir xil imkoniyatga ega bo‘lgan 
mintaqa davlatlari keyingi davr mobaynida turli xil rivojlanish yo’llarini boshlaridan kechirdilar. 
Masalan, Qozog’iston xalqaro yordamlar va kreditlar evaziga juda tez rivojlanish yo’lini tanlab, 

---