Reja: “Folklor va o‘yinlar asosida bolalar ijodkorligini rivojlantirish” modulining mazmun va mohiyati

VII. MA’RUZA MATN VA O‘QUV MATERIALLAR
MAVZU: Maktabgacha yoshdagi bolalarni musiqiy tarbiyalashda folklor qo'shiqlari
Reja:
1.“Folklor va o‘yinlar asosida bolalar ijodkorligini rivojlantirish” modulining mazmun va mohiyati
2. Bolalar folklorining turlari va ulardan samarali foydalanish
3.O‘zbek xalq o‘yin-qo‘shiqlari va folklor namunalarni bayram ertaliklarida qo‘llash


1.“Folklor va o‘yinlar asosida bolalar ijodkorligini rivojlantirish” modulining mazmun va mohiyati
Folklor musiqasi xalq og‘zaki badiiy ijodiyotining muhim qismini tashkil etadi. U mazmunan serko‘lam ma’no kasb etgan holda xilma-xil shakl va tur (aytim, cholg‘u kuy) larda namoyon bo‘ladi. Uning na’munalari esa dastlab iste’dodli shaxslar tomonidan, yakka yoki jamoa ishtirokida yaratilib, so‘ngra el orasida og‘izdan – og‘izga o‘tib ommalashadi. Shu asnoda asrlar davomida shakllangan xalq qo‘shiq - kuylari avloddan – avlodga og‘zaki ravishda meros qolib, bizga qadar ijtimoiy ong xotirasida saqlanib kelinadi.
«Folklor» so‘zi inglizcha bo‘lib, “folk” – xalq, “lor” – donishmandlik, bilimdonlik degan ma’nolarni anglatadi. Bizda «folklor» atamasi «xalq og‘zaki ijodi» o‘rnida ham qo‘llaniladi.
Xalq musiqasi tabiatan va tarkiban uyg‘un va boy san’atdir. Bunda kuy, so‘z, o‘yin, raqs unsurlarining o‘zaro qorishib keladi. Musiqiy folklor na’munalar kelib chiqish manba’lariga ko‘ra xalq hayoti bilan bog‘liq turli ko‘rinishlarda, xususan mehnat jarayoni, oilaviy marosim va urf-odatlar, sayl va boshqa ommaviy bayram tantanalarida qaror topgan va ijro etib kelingan. Shuningdek, xalq og‘zaki musiqa ijodi doimo so‘z, kuy va ijro birgalikda namoyon bo‘ladi.
Musiqiy folklorni tavsiflash borasida yana uni idroklash va ijro etish omillarini alohida ko‘rsatib o‘tish lozim. Musiqiy folklor namunalarini idroklash va ijro etish uchun kasbiy musiqachilarga zarur bo‘lgan va ko‘p yillik «ustoz-shogirdlik» an’analarini egallangan malakalarni bo‘lishi talab etilmaydi. Xalq musiqasi asl ma’noda xalqchil musiqa hisoblanadi. Dostonlarni faqat baxshilar, maqomlarni esa ustoz maqomchilargina mukammal darajada ijro etsalar, xalq qo‘shiqlariga nisbatan esa keng omma kuylay olish imkoniyatiga egadir. Shunga asoslangan holda maktab o‘quv dasturlariga keng folklor musiqasini kiritish o‘quvchilar o‘rganishi uchun mutlaqo qiyinchilik tug‘dirmaydi.
Folklor na’munalarining so‘z asoslari barmoq vaznli xalq she’riyatiga asoslangan bo‘ladi. Kuy – ohang tizimi esa odatda bir ovozli shaklda ifoda etiladi. Kuy – ohang tizimi ikki – uch va undan ortiq tovushqatorlardan tashkil topishi, ohang tuzilmasi sifatida hajmi yarim taktdan tortib, uch-to‘rt taktgacha bo‘lishi mumkin. Folklor qo‘shiqlarining musiqasi va so‘zlari bir vaqtning o‘zida ijod qilingan.