Reja: Hasharotlar klassifikatsiyasi. Tuban yoki birlamchi qanotsiz hasharotlar kenja sinfi

Tuban yoki boshlang‘ich qanotsiz hasharotlar kenja sinfi o‘ziga:

• 
  Tuban yoki boshlang‘ich qanotsiz hasharotlar kenja sinfi o‘ziga:
  
• 
  mo‘ylovsizlar yoki proturalar,
  
• 
  oyoqdumlilar yoki poduralar,
  
• 
  ikki dumlilar yoki di pluralar,
  
• 
  qildumlilar yoki tizanurlar turkumlarini birlashtiradi.
  

Birlamchi qanotsizlar .(Apterygota) boʻlimi

Birlamchi qanotsizlar .(Apterygota) boʻlimi

Qildumlilar turkumi (Thysanura). Qildumlilar choʻziq tanasining uzunligi 8-20 mm boʻlib, tangachalar bilan qoplangan. Qorin boʻlimi 10 ta boʻgʻimdan iborat. Qorin oyoqlari rudimenti saqlanib qolgan. Qorin boʻlimining keyingi tomonida 3 ta koʻp boʻgʻimli dum oʻsimtasi bor.

Ogʻiz organlari kemiruvchi tipda tuzilgan; oddiy va fasetkali koʻzlari bor. CHala oʻzgarish orqali rivojlanadi. Qildumlilar juda harakatchan hasharotlar. Ular toshlar va barglar ostida, oʻsimlik qoldiqlari bilan oziqlanadi; 400 ga yaqin turi ma'lum. Qand tangachalisi (Lepisma sacharina) va maxilis (Machilis) urugʻi turlari keng tarqalgan.

• 
  Ogʻiz organlari kemiruvchi tipda tuzilgan; oddiy va fasetkali koʻzlari bor. CHala oʻzgarish orqali rivojlanadi. Qildumlilar juda harakatchan hasharotlar. Ular toshlar va barglar ostida, oʻsimlik qoldiqlari bilan oziqlanadi; 400 ga yaqin turi ma'lum. Qand tangachalisi (Lepisma sacharina) va maxilis (Machilis) urugʻi turlari keng tarqalgan.
  

Ikki dumli vakillarning aksariyati kichik o'lchamlarga ega, atigi bir necha millimetr (0,08-0,2 mm), ammo ularning ba'zilari uzunligi bir necha santimetrga (2-5 sm) etadi. Ularning ko'zlari yoki qanotlari yo'q. Cho'zilgan fusiform tanasi boshga, uchta segmentning ko'krak qismiga va o'nta bo'lakka ega qorin bo'shlig'iga bo'linadi. Qorin bo'shlig'ining dastlabki etti qismida o'simtalar styli deb ataladi. Yugurish paytida hayvon ushbu o'simtalarga o'sadi

Oyoqdumlilar, ayrimdumlilar, poduralar (lotincha: Callembola) — tuban yoki birlamchi qanotsiz hasharotlarning eng katta turkumi. 8 mingdan ortiq, Oʻrta Osiyoning dehqonchilik mintaqalarida esa 50 ga yaqin turi maʼlum. Choʻzinchoq tanasining uz. 0,2–2 mm. Qorni boʻgʻimlarga boʻlingan yoki yumaloq; oq, yashil, gunafsha, kulrang , koʻpincha ola-bula dogʻli. Usti tuklar yoki tangachalar bilan qoplangan. 4—6 boʻgʻimli moʻylovlari turli uzunlikda; ogʻiz apparati — kemi-ruvchi yoki sanchib soʻruvchi tipda.

• 
  Oyoqdumlilar, ayrimdumlilar, poduralar (lotincha: Callembola) — tuban yoki birlamchi qanotsiz hasharotlarning eng katta turkumi. 8 mingdan ortiq, Oʻrta Osiyoning dehqonchilik mintaqalarida esa 50 ga yaqin turi maʼlum. Choʻzinchoq tanasining uz. 0,2–2 mm. Qorni boʻgʻimlarga boʻlingan yoki yumaloq; oq, yashil, gunafsha, kulrang , koʻpincha ola-bula dogʻli. Usti tuklar yoki tangachalar bilan qoplangan. 4—6 boʻgʻimli moʻylovlari turli uzunlikda; ogʻiz apparati — kemi-ruvchi yoki sanchib soʻruvchi tipda.