Reja: Inflatsiya riski tushunchasi va uning mazmun-mohiyati

Inflatsiya mukofoti. Aytaylik, boshlang‘ich R summa muayyan muddat ichida belgilangan foiz stavkasida Rt summaga aylanadi, inflyatsiya sharoitida esa u boshqa foiz stavkasini talab qilgan holda summaga aylansin.
miqdor inflyatsiya darajasi, Ik = 1 + miqdor esa inflyatsiya indeksi ekanligidan, ya’ni yillik inflyatsiya darajasida n yildan keyin dastlabki qiymatga aylanadi, bu esa boshlang‘ich R summasining murakkab foiz stavkasiga oshib borishiga teng bo‘ladi.
1-misol. Narxlar har oyda 2 foizga oshib borsin deylik. Banklar va moliya kompaniyalari ko‘pincha mijozlarni riskli omonatlarga jalb qilishadi, masalan, inflyatsiya darajasini 2% • 12 = 24% hisoblash orqali yillik 25% li, bamisoli foyda keltiradi. Aslida esa, 12 oy mobaynida narxlar (1 + 0,02)12 = 1,268 marta oshadi, ya’ni yillik inflyatsiya sur’ati 1,268 - 1 = 0,268 yoki 26,8% ni tashkil etadi. Hisoblash shuni ko‘rsatadiki, yiliga 25% foiz stavkasi unchalik ham o‘ziga jalb qilmaydi hamda faqat inflyatsiyadan yo‘qotishlarni minimallashtirish nuqtai nazaridan ko‘rib chiqilishi mumkin.
Agar kredit foizining oddiy yillik stavkasi i ga, inflyatsiyani hisobga olgan kredit foizi stavkasi id ga teng bo‘lsa, u holda bir tomondan
va boshqa tomondan, ga teng bo‘ladi .
ekvivalentlik tenglamasidan quyidagi kelib chiqadi:
Bu I.Fisher formulasi deb atalib () summasi inflyatsion yo‘qotishlarni bartaraf etish maqsadida real daromad stavkasiga qo‘shilishi kerak bo‘lgan qiymatdan iborat bo‘ladi. Bu miqdor inflyatsiya mukofoti deb ataladi.
formula daromadning real stavkasiga oddiygina inflyatsiya sur’atini qo‘shgan holda inflyatsiyani hisobga oluvchi foiz stavkasini hisoblaydigan keng tarqalgan xatoning oldini oladi, ya’ni agar i = 20% vi 10% bo‘lsa, inflyatsiyani hisobga oluvchi foiz stavkasi i + = 0,2 + 0,1 = 0,3 ni yoki 30% ni tashkil qiladi. Biroq, bu yerda yoki 2% ga teng bo‘lgan boshqa qo‘shiluvchini kiritishimiz kerak bo‘ladi. O‘n minglab sh.b. ga ko‘paytirilgan bu ko‘paytma inflyatsiya summasiga sezilarli qo‘shimcha qo‘shadi.