Reja: Innovatsiya jarayoni va modeli

 
1) oddiy tashkilot ichi (tabiiy); 
2) oddiy tashkilotlararo (tovar); 
3) kengaytirilgan. 
Oddiy innovatsion jarayon
bir xil tashkilot ichida yangilik yaratish va undan foydalanishni o‘z ichiga 
oladi. Mazkur holatda yangilik to‘g‘ridan-to‘g‘ri mahsulot shaklini olmaydi. Oddiy tashkilotlararo 
innovatsion jarayonda innovatsiyalar oldi-sotdi predmeti sifatida ishlaydi. Innovatsiya jarayonining 
ushbu shakli yangilik yaratuvchisi va ishlab chiqaruvchisi funksiyasini uning iste’molchi funksiyasidan 
ajratilishini anglatadi. Mazkur holat qachonki, ishlab chiqaruvchi tadqiqot institutidan patent sotib 
olgan taqdirdagina yuz beradi. 
Kengaytirilgan innovatsion jarayon (diffuziya)
ilg’or ishlab chiqaruvchining monopoliyasini 
buzgan holatda tobora ko‘proq yangi ishlab chiqaruvchilar paydo bo‘lishida namoyon bo‘ladi. Shu 
bilan birgalikda ishlab chiqarilayotgan mahsulotning 
iste’mol
 xususiyatlarini yaxshilash uchun 

---

raqobat orqali o‘z hissasini qo‘shadi. 
Diffuziya
- 
bu allaqachon o‘zlashtirilgan va yangi sharoitlarda 
yoki oldin qo‘llaniladigan yangilikning tarqalishi. J.Shumpeterning innovatsiya nazariyasiga ko‘ra, 
innovatsiyalarning diffuziyasi - 
ko‘proq foyda kutib, innovatordan keyin yangiliklarni kiritadigan 
taq
lidchilar sonining kümülatif ko‘payish jarayonidir. J.Shumpeter super-daromad kutishni 
innovatsiyalar qabul qilishning asosiy harakatlantiruvchi kuchi deb hisoblaydi. Innovatorlar va taqlid 
qiluvchilar innovatsion jarayonning asosiy sub’ektlari hisoblanadi.
[2]
 
Innovatorlar
- taqlid qiluvchilar. Innovatsiya ustasini yarating va yangilikni amalga oshiring. 
Innovatorlar
- ilmiy va texnik bilimlar generatori, yangilik yaratuvchilari, individual ixtirochilar, 
tadqiqot tashkilotlari bo‘lishi mumkin. Ular ixtirolardan foydalanganlik uchun daromadning bir qismini 
olishadi. 
Dastlabki qabul qiluvchilar
- 
bu iloji boricha tezroq bozorga surish orqali qo‘shimcha 
foyda oli
shga intiladigan erta o‘zlashtiruvchilar. Ular “dastlabki qabul qiluvchilar” tashkilotlar deb 
nomlanadi. 
Dastlabki ko‘pchilik
- bu ishlab chiqarishda innovatsiyalarni boshlab bergan va ularga 
qo‘shimcha foyda keltiradigan kompaniyalardir. 
Laggards
- yangil
iklardan orqada qolayotgan kompaniyalar bo‘lib, allaqachon eskirgan yangi 
mahsulotlarning chiqarilishiga yordam beradi. 
Innovatsion jarayonlar va zamonaviy biznes 
modellari
[
tahrir
 | 
manbasini tahrirlash
]
Ko‘pgina zamonaviy tadqiqotchilarning fikriga ko‘ra, bugungi kunda 
kompaniyala
r yangi g‘oyalarni 
taklif qilishni, 
bozor
ga kirishning yangi usullarini ishlab chiqishni, ularning sanoat bilimlarini 
tijoratlashtirish bosqichiga o‘tkazishi lozim. Oldingi yondashuv asosan chiziqli modelga asoslangan 
bo‘lib, kompaniyalar o‘z g‘oyalarini yaratishi, keyin ularni ishlab chiqishi, ular asosida mahsulot 
yaratishi, u 
bilan bozorga kirishi, u 44 yerda tarqatishi, so‘ngra unga xizmat ko‘rsatishi, 
moliyalashtirishi va qo‘llab-quvvatlanishi kerak. 
Bozorda katta resurslarga, kuchli ilmiy-tadqiqot bazasi va uzoq muddatli tadqiqot dasturlariga ega 
bo‘lgan yirik kompaniyalargina raqobatlasha oladi. 
Genri Chesbro
tomonidan “yopiq innovatsiya” paradigmasi deb nomlangan ushbu paradigma 
kompaniyalarni faqat o‘zlariga ishonishga majbur qildi. Ular ilmiy-tadqiqot ishlariga pul sarfladilar, 
buning natijasida ulkan kashfiyotlarni oldilar.
[3]
 Ushbu kashfiyotlar kompaniyalarga yangi mahsulot va 
xizmatlarni taklif qilish, mahsulotlarning yuqori sotuv hajmiga erishish va undan katta foyda olish 
imkonini berdi. Ular katta ilmiy-tadqiqot ishlariga sarmoya kiritdilar va bu yana keyingi kashfiyotlarga 
olib keldi. Ichki ilmiy-tadqiqot ishlaridan kelib chiqadigan 
intellektual mulk
 ehtiyotkorlik bilan 
himoyalanganligi sababli, boshqa kompaniyalar ushbu g‘oyalardan foyda olish uchun foydalana 
olmaydilar. “Yopiq innovatsiya” paradigmasi doirasida ilmiy-tadqiqot ishlarini boshqarish 
quyidagicha: