Reja: Kirish 1

1 –chizma.Normal va past sifatli tovar uchun daromad – iste‟mol chizig‟i 
Daromadlarning o„zgarishiga mos ravishda iste'molchining yangi
holatdagi muvozanat E
1
, E
2
,E
3
,…E
n
nuqtalari o„rnatiladi. Ushbu muvozanat
nuqtalarini tutashtiruvchi chiziqni amerikalik olim J.Xiks «daromad-
iste'mol» chizig„i deb atadi va bu chiziq ilmiy adabiyotlarda «turmush 
darajasi» chizig„i deb ham ataladi.
Chizmaning ordinata o‟qiga past sifatli tovar, absissa o‟qiga normal
sifatli tovar joylashtirilgan. Ko‟rinib turganidek, daromad minimal vaqtida
past sifatli tovar ko‟proq, normal tovar nisbatan kamroq miqdorda sotib

---

4 
olinyapti. Daromad ortishi bilan normal tovarning miqdori ko‟payib, past
tovarning miqdori esa kamayib boraveradi.
Endi absissa o‟qiga past sifatli tovarni, ordinata o‟qiga normal
tovarni joylashtiraylik
2 – chizma. Past va normal sifatli tovarlar uchun daromad – iste‟mol
chizig‟i 
Ko‟rinib turganidek, daromad ortib borishi bilan past sifatli tovar
iste‟moli avval ortib boradi, daromad ma‟lum miqdorga yetgach
kamayishni boshlaydi. Normal tovar iste‟moli esa doim ortib boruvchanlik
xususiyatini namoyon qiladi. 
Endi absissa o‟qiga ham, ordinata o‟qiga ham normal sifatli tovar 
qo‟yib tahlil qilamiz. 
o 
3 – chizma. Normal sifatli tovarlar uchun daromad – iste‟mol chizig‟i 

---

5 
Chizmadan ko‟rinib turganidek, daromad ortib borishi bilan ikkala
tovarning iste‟moli ham bir xilda ortib boradi. Daromad – iste‟mol chizig‟i
absissa o‟qi bilan ham, ordinata o‟qi bilan ham bir xil 45° li burchak
tashkil qiladi.
Demak, daromad iste‟mol chiziqlari tovarlarning narxi
o‟zgarmaganda, daromad o‟zgarishi bilan iste‟molchining tovar tanlovi
holatining bir holatdan ikkinchisiga o‟tishini aks ettiradi. 
Engel chiziqlari 
Nemis olimi Ernst Engel iste‟molchi daromadi o‟zgarishining
iste‟mol tarkibiga qanday ta‟sir qilishini o‟rganib chiqqan. Buning uchun u
iste‟molchi daromadi o‟zgarganda oziq – ovqat mahsulotlariga, standard
sifatli sanoat mahsulotlariga va oliy sifatli tovar va xizmatlarga bo‟lgan
talabining o‟zgarishini tadqiq qilgan. Engel o‟z tadqiqotlari yakunida
izlanishlari natijalarini grafik shaklida tasvirlagan va bu grafik fanga
“Engel chiziqlari” nomi bilan kirgan.