Reja: kirish asosiy qism

II BOB. Kadastr ma'lumotlar bazasini yaratish uchun zarur bo'lgan zuning joylashuvi, huquqiy maqomi va boshqa xususiyatlarini aniqlash. Ko'chmas mulk ob'ektlarini, ularning qismlarini va ko'chmas mulkning huquqiy maqomini belgilash.Yer egalari, egalari, ijarachilari va ularda joylashgan ko'chmas mulk ob'ektlari to'g'risidagi ma'lumotlarni aniqlash. Inventarizatsiya kartasining hujjatlar bloki 3 ta jadvaldan iborat:
1. Nom hujjatlari haqida ma'lumot.
2. Huquqiy hujjatlar haqida ma'lumot.
3. Hujjat bazasi:
Yerga bo'lgan huquqni tasdiqlovchi hujjat (qaror, ruxsat maktubi, buyruq); ushbu zu (sertifikat, ijara shartnomasi, sotib olish va sotish shartnomasi, shartnoma, balansdan balansga o'tkazish akti) bo'yicha qurilish huquqini tasdiqlovchi hujjat.Inventarizatsiya kartasi faqat 3 ta hujjatning 1-ni ko'rsatadi, agar ularning bir nechtasi bo'lsa, ular ro'yxatda ko'rsatilgan tartibda ko'rsatiladi.Qurilgan er uchastkalarini inventarizatsiya qilish.Inventarizatsiya-yerlarning miqdoriy holati (maydoni), sifatli holati, mulkchilik shakli va yerdan foydalanish mansubligi aniqlangan holda hisobga olinishi va kartografiya qilinishi.Abris tuziladi - uchastkaning sxematik tasviri. Bu sayt rejasi tuzilgan asosiy hujjat, zamin rejasi, texnik pasport. Uy-joy mulkdorlari, binolar, ko'chaning nomi, egasi, tortishish sanasi, ijrochi ko'rsatiladi, 0,5 ga qadar kichik bo'lmagan to'yinmagan aloqa joylari geometrik tarzda olib tashlanadi metrik qurilmalar-lenta o'lchovi- 0,5 ga dan ortiq-instrumental usulda geodezik asboblar tortishish sayt chegaralaridan boshlanadi, so'ngra sayt ichidagi tuzilmalarni va er chegaralarini o'lchaydi.Portativ va vaqtinchalik tuzilmalarni olish mumkin emas.Har bir struktura va tuzilishga bir harf beriladi: asosiy tuzilmalar rus alifbosining katta harflari bilan yozilgan; kengaytmalar, bodringlar va boshqalar asosiy strukturaning katta harflari bilan ularning ro'yxatidagi raqamli qiymatini qo'shib yoziladi; sovuq kengaytmalar asosiy tuzilishga mos keladigan rus alifbosidagi kichik harflar bilan yozilgan; xizmat inshootlari "g"katta harf bilan yozilgan, o'lchovlarni qayta ishlash kameral ish Rasmga tushirish ma'lumotlariga ko'ra, reja tuziladi M 1: 500 va binolar tashqi o'lchov ustida ish so'ng, ichki binolar uchun o'rik kompilyatsiya qilingan. Buning uchun qurilish inventarizatsiyasi loyihalari ishlatilishi mumkin. Abris o'lchamsiz, lekin nisbatni hisobga olgan holda. O'rik rejadagi strukturaning barcha qismlarini hisobga oladi. Fbris har bir qavat uchun tuzilgan, binolarni o'lchash. U strukturaviy elementlarning tavsifi bilan birga keladi. O'lchovlar asosida binolarning inventarizatsiya rasmlari zamin rejasi tuziladi. O'lchov erdan 1-0,2 m balandlikda, bir vaqtning o'zida eshiklar, derazalar, proektsiyalar va boshqalarni o'lchash bilan 0,3 sm aniqlik bilan amalga oshiriladi 5 sm gacha bo'lgan burmalar o'lchov qilmaydi. Devor va bo'linmalarning qalinligini aniqlang.
2.1. Òopografik va umumgeografik kartalar 2 xil yol bilan yara- tiladi. Dalada bevosita geodezik asboblar yordamida yirik masshtabda topografik plan olish syomka yoli bilan karta tuzish.Kameral (laboratoriya holatida) sharoitda statistik malumotlar va kartografik manbalarni qayta ishlash va generalizatsiya qilish asosida orta va mayda masshtabli kartalarni tuzish.Dalada yaratilgan yirik masshtabli kartalar davlat tomonidan topog- rafik-geodezik tashkilotlar yordamida tuziladi. Òopografik plan olish maxsus instruksiya va qollanmalar asosida bajarilib, aerokosmik suratlarni deshifrovka qilish jarayoni bilan birga bajariladi.Kameral sharoitda karta yaratishda dalada yaratilgan plan va kartalarni, aerokosmik suratlarni, statistik malumotlarni tahlil qilib, tuzilayotgan kartani mazmuni va maqsadiga loyiqlaridan foydalaniladi. Kameral sharoitda karta yaratishning birinchi bosqichi kartani loyiha- lash konsepsiyasini ishlab chiqishdan, dasturini tuzishdan va kerakli hamma xujjatlarni tayyorlashdan iboratdir. Bu bosqich karta loyihasini yaratish bilan tugallanadi.Loyihada quyidagi jarayonlar oz ifodasini topadi kartaning maqsadi va unga qoyiladigan talablar karta yaratish uchun zarur bolgan malumotlarni tanlash, tahlil qilish va baholash kartasi tuzilayotgan hududni organib, tasvirlanayotgan voqea va hodisalarning oziga xos xususiyatlarini organish karta dasturini tayyorlash.Keyingi bosqich kartani tuzish, yani kartani dastlabki nusxasini tayyorlashda bajariladigan kompleks ishlar boladi. Bunda kartani tuzish uchun ishlatiladigan proyeksiya, komponovka va masshtab, shartli belgilar tizimi tanlanib, generalizatsiya jarayonlari aniqlanadi. Bu bosqich quyidagi jarayonlarni oz ichiga oladi kerakli manbalarni tayyorlab, ularni qayta ishlash kartaning matematik asosini ishlab chiqish kartaning mazmuni va legendasini ishlab chiqish dastlabki nusxa texnik jixatlarini tayyorlash, generalizatsiya qilish kartani jihozlash kartani tuzishning hamma bosqichlarida tahririy va tuzatish ishlarini olib borish.Oxirgi bosqich kartani nashrga tayyorlash va nashr qilish hamda uni kopaytirishdan iborat (poligrafik yoki kompyuter grafikasi yoli bilan). Kartografiyada nashrga tayyorlash va nashr qilish jarayoni 2 ta bosqichga bolib organiladi. Bu bosqich quyidagi jarayonlarni oz ichiga oladi:
poligrafik jarayonlarni taminlash uchun kartaning nashrli ori- ginallarini tayyorlash bosma shaklini tayyorlash va dastlabki karta originalini nusxasini olish karta tirajini chop etish kartani nashr qilish nusxasini tayyorlash va uni nashr qilish barcha jarayonlarda tahririy va tuzatish ishlarini olib borish.Yuqorida korsatilgan ishlar bajarilib, mutaxassislar hamda buyurt- machilar tomonidan mulohaza qilinib, tasdiqdan otgandan songgina karta loyihasi va dasturi asosiy hujjat bolib hisoblanadi va karta tuzish boyicha ishga kirishiladi.Atlaslarni loyihalash quyidagi bosqichlarga bolinadi atlas maqsadi va mazmunini aniqlash atlasni tuzish konsepsiyasini yaratish atlas kartalarining royxatini aniqlash matematik asosni ishlab chiqish maket komponovkani tayyorlash kartografik va boshqa manbalarni aniqlab royxatini tuzish kartalar mazmunini ishlab chiqish va tasvirlanadigan tafsilotlar obyektlarni voqea va hodisalarni tavsiflab, aniqlash shartli belgilarni ishlab chiqish atlasning ustki qismini, yani muqovasini, karta kompnovkasidagi ochiq joylarni surat va rasmlar bilan bezash va boshqalar.Kartani yaratishning barcha jarayonlarida bitta karta, tizim kartalari yoki atlas karta yaratishni rejalashtirishdan to uni bosibchiqarishgacha bolgan barcha ishlar hozirgi zamon kartografik ishlab chiqarish korxonalarida mutaxassislar bilan kartograflar jamoasi birgalikda ish olib boradilar. Bunda kartograflar, geograflar atlas kartalari mavzusi boyicha, geologlar, ekologlar, tuproqshunos va boshqalar geoinformatika xodimlari, muhandis-texnik xodimlar, korrektorlar, poligrafchilar, hatto iqtisodchilar ham birgalikda ishtirok etadi.
2.3. Kartani loyihalashning asosiy natijasi uning dasturi bolib, u karta yaratish boyicha asosiy hujjat hisoblanadi. Dasturda qoshimcha texnikaviy va iqtisodiy korsatkichlar va boshqalar korsatilib uni karta loyihasi, deb ham yuritiladi.Odatda karta dasturi quyidagi bolimlardan tashkil topadi karta maqsadi matematik asosi karta mazmuni kartografik tasvirlash usullari va jihozlash yollari generalizatsiya jarayoni malumotlar bazasi, manbalar va ulardan foydalanish yollari kartada tasvirlanayotgan hududning geografik tavsifi kartani tayyorlash texnologiyasi.Karta dasturini ishlab chiqish uchun asos bolib kartani tuzish uchun olingan buyurtma hisoblanadi. Unda karta nomi mavzusi, masshtabi, maqsadi, kartaga olinayotgan hudud korsatiladi, masalan, Ozbekistonning 1:1 000 000 masshtabli oliy oquv yurtlari uchun moljallangan «Geoekologik» kartasi. Buyurtmaga asosan karta maqsadi aniqlanadi.Misolimizda 1:1 000 000 masshtabli oliy oquv yurtlariga moljal- langan ilmiy-malumot nomali devoriy karta hisoblanadi. Bu karta tabiatni muhofaza qilish va ekologiya kurslarini oqitishda hamda geoekologik muammolarni echimini topishda ishlatilishi rejalashtirilgan. Bundan kartaga qoyiladigan talablar kelib chiqadi.Kartada Ozbekiston Respublikasida tabiiy boyliklarga antropogen tasir va ularning hozirgi holati, respublikadagi geoekologik holat hamda tabiiy va ijtimoiy boyliklardan foydalanish batafsil va zamon talablariga mos holda oz aksini topishi kerak. Bunda ekologik holati muammoli bolgan va davlat tomonidan muhofaza etiladigan hudu- dlarga va geoekologik holatni optimallashtirish uchun tavsiya etiladi- gan chora-tadbirlarga alohida etibor berilishi kerak. Karta oliy oquv yurtlari uchun moljallangan tizim kartalaridan biri bolgani uchun uning proyeksiyasi, komponovkasi va masshtabi butun tizim kartalar uchun bir xilda bolishi kerak.
Karta mazmunini ishlab chiqishda quyidagilarga etibor beriladi:
1. Kartaga olishning umumiy tamoyillarini ishlab chiqish.
2. Karta mazmunining har bir elementi manosini aniqlash.
3. Karta mazmuni har bir elementining miqdor va sifat korsatkichlarini tasvirlash uchun kartografik tasvirlash usullarini tanlash. Keltirilgan misolimizda umumiy kartaga olish tamoyili bolib, geotizimli yonalishni olsa boladi. Bunda bolajak karta manosining asosi bolib landshaftlarning har xil taksonomik bolinmalari olinadi. Kartaning asosiy mazmuni geotizimlarning ekologik holatini ifodalashdaniborat. Unda relyefning, suv obyektlarining, qishloq xojalik erlarining, ormonlarning, shahar, qishloq va sanoat markazlarining ekologik holatlari oz ifodasini topadilar. Ekologik muammolarni organilganlik darajasi va malumotlar soni aniqligi va mazmuniga qarab geoekologik holatni tasvirlash uchun kartografik tasvirlash usullari tanlanadi.Masalan, tabiatga tashlanadigan chiqindi va zararli kimyoviy moddalar konsentratsiyasining chegaralangan miqdori (KCHM) oshib ketganidan, antropogen yuk korsatkichlaridan, ifloslanish indeks- laridan, ballarda baholash va boshqa korsatkichlardan foydalanish.
Karta dasturida har bir korsatkich uchun kartografik tasvirlash usullari va jihozlash yollari aniq bayon etilishi kerak. Qabul qilingan shkalalar gradatsiyasi, ranglar va ularni och yoki toqligi, shriftlar va yozuvlarning olchamlari hamda rang va shtrixlar bilan jihozlashning boshqa xususiyatlari ham bayon etiladi. Kartani jihozlashini malum tipik hududlar uchun namunalarda korsatish maqsadga muvofiq boladi.
Kartografik tasvirlash usullarini tavsiya etish va kartalarni jihozlash kartalarni badiiy loyihalash yoki kartografik dizayn deyiladi. Kartalarni jihozlash ishlariga kompyuter grafika usulini qollash kartani korgazmaliligini boyitadi va oqilishini ancha yaxshilaydi.Generalizatsiya boyicha korsatmalar karta maqsadi, vazifasi va uning oldiga qoygan talablariga hamda undan foydalanishga qarab belgilanadi. Masalan, karta katta auditoriyalarda korgazmali qurol sifatida foydalaniladi, shuning uchun uning asosiy elementlari birmuncha uzoq masofadan oqilishi lozim. Shunga kora «senz» va «norma» korsatkichlari tanlanib belgilanadi. Generalizatsiya jarayoni kartaga olinayotgan hududning geografik xususiyatlari bilan chambarchas bogliq boladi, shu sababli karta dasturida kartaga olinayotgan hudud haqida qisqacha geografik tavsif va malumotlar keltiriladi. Bular generalizatsiya jarayonida korsatkichlarni defferensiyalashni har bir tasvirlanayotgan element va rayonlar boyicha asoslangan holda amalga oshirishni taminlaydi.
Karta dasturida uni tuzishda foydalaniladigan manbalarni baholash va ulardan foydalanish boyicha beriladigan korsatmalarga alohida orin beriladi. Bizning misolimizda Ozbekiston Respublikasining tabiatni muhofaza qilish, ekologiyaga bagishlangan kartalari, aerokosmik fotosuratlar, tabiatni muhofaza qilish davlat qomitasining milliy maruzalari va bergan malumotlari, sanoat, qishloq xojaligi korxonalari va transport tarmoqlarini tabiatga antropogen va texnogen tasiri togrisidagi malumotlari bolishi mumkin. Barcha kartografik, aerokosmik, statistik va boshqa malumotlar grafik usullarda, matnli va raqamli shakllarda tavsiya qilinishlari mumkin. Karta dasturi raqamli va boshqa malumotlar bazasining aniq royxatini, ularni aniqligi, ishonchliligi va foydalanish imkoniyatlari boyicha va foydalanish ketma-ketligi boyicha tavsiyalar berilishi mumkin. Kam organilgan joylardagi malumotlarni kartada tasvirlash usullariga alohida etibor beriladi.Karta dasturining xulosa qismida kartani tuzish va nashr etishning texnik usullariga etibor qaratiladi, unda foydalaniladigan texnologiya va dasturiy taminlash yollari korsatiladi. Karta dasturida quyidagi chizma ilovalar beriladi:
1. Kartaning maket komponovkasi.
2. Manbalar bilan taminlanganlik sxemasi.
3. Rayonlashtirish sxemasi.
4. Karta legendasidan namunalar.
5. Generalizatsiya qilish namunalari.
6. Kartani jihozlash namunalari va boshqalar.
Bulardan tashqari karta dasturiga karta tayyorlash uchun zarur bolgan mablaglarning hisob-kitoblari ham ilova qilinadi.Kop varaqli kartalar, tizim kartalar va atlaslar uchun ham yuqorida korsatilgan kabi dasturlar tayyorlanadi. Bularda oldin tizim kartalar yoki atlas uchun yagona talablar asosida umumiy dastur tuziladi. Shundan song har bir bolajak karta uchun ozining dasturi ishlab chiqiladi. Davlat kartalarining umumiy dasturlarini yoriqnoma yoki uslubiy korsatma kabi tuzish zarur boladi. Kop hollarda karta muxarriri bularga qoshimcha hollarda redaksion korsatma tayyorlaydi. Muharrir korsatmasi alohida hujjat bolib, unda karta va varaqlar uchun detallashtirilgan korsatmalar beriladi.