Reja: Kirish. O’zbekistonda transportning yillar davomidagi natijalari

O’zbekistonda transportning yillar davomidagi natijalari.
O'zbekistonda yuk tashishning rivojlanish dinamikasini baholash uchun yuk tashish sohasida O'zbekiston yalpi ichki mahsulotining o'sish sur'atlarini o'tgan yil davriga nisbatan foizlarda ko'rib chiqamiz.

2019-2020 yillar oxirida COVID-19 tarqalishi sababli transport ko'rsatkichlarining keskin pasayishi (qiymat jihatidan tashish) sodir bo'ldi. Pandemiya O‘zbekiston iqtisodiyoti uchun tashqi zarba sifatida baholanmoqda. Xalqaro yuk temir yoʻl tashish sanoatida import va eksport qilinadigan tovarlar hajmi sezilarli darajada kamaydi, bu esa, natijada, mamlakat savdo balansiga salbiy taʼsir koʻrsatdi. Kelgusida (2021 yil yakunlari bo‘yicha) yuk tashish hisobiga mamlakat yalpi ichki mahsuloti o‘sishini kutish mumkin. O‘zbekistonda iqtisodiy rivojlanish tuzilmasi tahlili shuni ko‘rsatadiki, transport infratuzilmasining takomillashuvi va rivojlanishi hamda tranzit va mintaqaviy tovar ayirboshlash hajmining oshishi hisobiga yaqin yillarda respublikada logistika bozori jadal sur’atlar bilan o‘sib boradi. Bugungi kunda milliy transport-logistika kompaniyalari ushbu imkoniyatdan unumli foydalanib, o‘z biznesini rivojlantirish, taqdim etilayotgan logistika yuk tashish darajasini xalqaro standartlar darajasiga ko‘tarish istagida. O‘zbekiston viloyatlaridagi yuk tashish hajmini ko‘rib chiqaylik.
Hududlar bo‘yicha tashish hajmi (milliard so‘m).

2020-yilgacha barcha hududlarda yuk tashish hajmi muttasil oshib borayotgani umumiy iqtisodiy rivojlanish, savdo aloqalari mustahkamlangani, eksport-import operatsiyalari ortib borayotganidan dalolatdir. Har kuni Qozogʻiston va Rossiya hududi orqali Oʻzbekiston tovarlari tranziti amalga oshirilmoqda. Oʻzbekistondan tashqi savdo yuklarini tashish asosiy transport yoʻlaklari boʻylab amalga oshiriladi. O‘zbekiston va Qozog‘istonni Xitoy va Turkmanistonga tarmoqlar bilan bog‘lovchi shunday yo‘laklardan biri mintaqani sharqdan g‘arbga kesib o‘tuvchi asfalt-beton avtomobil yo‘li ko‘rinishidagi A-40 yo‘lagidir. Qozog‘iston-Xitoy chegarasi orqali yuk tashish uchun “Do‘stlik” punkti orqali Xitoyga yagona temir yo‘l koridori mavjud.


Raqamdan ko‘rinib turibdiki, O‘zbekistonda 2020-yilgacha transport harakatining o‘sishi bir xilda bo‘lib, yiliga o‘rtacha besh ming so‘mga oshgan. Biroq, 2020 yil oxirida o'sish sur'ati 10% ga kamaydi.Ta'kidlash mumkinki, yuk tashish hajmining o'sishi ichki yuk va yo'lovchi tashish hamda tashqi yuk va yo'lovchi tashish hajmining o'sishi natijasida ro'y berdi. Xalqaro yuk tashish hajmining oshishi, bir tomondan, eksport oqimlari asosan energiya resurslari va metallar hisobiga ifodalanadigan eksport-import oqimlarining yo‘lga qo‘yilishi bilan, ikkinchi tomondan, avtomobil yo‘llarining takomillashtirilishi hisobiga bog‘liq. va qo'shimcha temir yo'llarni qurish. 2019-yilda O‘zbekiston hududlari bo‘yicha yuk tashish hajmi keying rasmda keltirilgan.

Rasmdan ko'rinib turibdiki, eng katta transport hajmi O'zbekiston poytaxtiga (Toshkent) to'g'ri keladi. Samarqand, Farg‘ona va Andijonni ham belgilashimiz mumkin. O‘zbekistonda 2020-yil boshiga transport turlaridan (quvur, havo, temir yo‘l va avtomobil yo‘llari) foydalanishning jo‘natilgan mahsulotlar hajmi bo‘yicha tuzilmasi keying rasmda keltirilgan.

Rasmdan ko'rinib turibdiki, avtomobil transporti eng katta ulushga (90%) to'g'ri keladi. Quvur va temir yo'l transporti jo'natilgan mahsulotlarning 5% ni tashkil qiladi. Havo transportida yuk tashish muhim emas.

Shuni ta'kidlash mumkinki, Markaziy Osiyoda yo'llar tarmog'i keng va umuman to'qnash keladi. Biroq, mintaqadagi avtomobil yo'llarining katta qismi ayanchli holat, bu tegishli parvarish etishmasligidan dalolat beradi.
Tovarlarni tashishda savdogarlar uchun jahon bozorlariga uzoq masofalar bilan bir qatorda yetkazib berishning kechikishi va norasmiy to‘lovlar (bojxona xodimlariga pora berish) kabi jismoniy to‘siqlar ham dolzarb muammo hisoblanadi.