Reja: Ko’chish hodisasi

Fazaviy utish
Fazaviy oʻtish - keng maʼnoda — tashqi sharoit (tra, bosim, elektr va magnit maydonlari va boshqalar)lar oʻzgarishi natijasida moddaning bir fazadan boshqa fazaga oʻtishi; tor maʼnoda — tashqi parametrlar uzluksiz oʻzgarganda modda fizik xususiyatlarining sakrab oʻzgarishi. Mac, gazning suyuqlikda, suyuqlikning qattiq jismga aylanishi, metallning ferromagnit holatidan paramagnit holatiga oʻtishi va boshqa Kristall qattiq moddalarning bir agregat holatdan ikkinchi agregat holatiga oʻtishi F.oʻ.ning xususiy holidir. Umuman Fazaviy oʻtishda tizimni izoxlovchi parametrlar sakrab oʻzgaradi. Misol uchun gazsimon holatdan suyuqlikka va suyuqlikdan qattiq holatga oʻtishda zichlik qiymati keskin oʻzgaradi. F.oʻ. sodir boʻladigan tra, bosim yoki b. fizik kattaliklarning qiymatini faza oʻtishi nuqtasi deyiladi. I tur va II tur F.oʻ. mavjud.
Sirtiy kuch modulining ta`sir yuzasiga nisbati kuchlanish deb ataladi:

Moddaning bir fazadan ikkinchp fazaga utishi issikdik yutilishi yoki ajralib chiqishi bilan sodir boʻlsa, bunday oʻtishlar birinchi tur F.oʻ. deb ataladi. Erish va qotish, bugʻlanish va kondensatlanish, moddalarning polimorf almashinishlari, magnit maydonida sof oʻta oʻtkazgichning normal holatiga oʻtishi I turdagi Fazaviy oʻtishlarga misolDir. Agar F.oʻ.da issiqlik miqdori yutilmasa yoki ajralib chiqmasa, bunday oʻtishlar II tur F.oʻ. deb ataladi. Ikkinchi tur F.oʻ.ga quyidagi misolni keltirish mumkin: geliy gazsimon, qattiq va ikki xil suyuq fazada boʻladi. Agar gazsimon holatdagi geliyni bosimi bir atm bosimiga teng boʻlgan sharoitda sovitib, temperatura 4,2 K ga yetkazilsa, u gazsimon holatdan suyuq holatga oʻtadi. temperatura yana pasaya borib, 2,17 K ga teng boʻlganida esa geliy birinchi suyuq holatdan ikkinchi suyuq holatga oʻtadi, bunda hech qanday issiqlik yutilmaydi ham, ajralmaydi ham. Lekin oʻtish trasidan yuqori tralarda yopishqoqlik taxminan 210~5 Pz boʻlgan boʻlsa, oʻtish trasidan past tralarda u nolga teng boʻladi. Yaʼni, 2,17 K dan past tralarda geliy ugla okuvchanlik xususiyatiga ega boʻlib qoladi. Bundan tashqari, temir, nikel kabi elementlar va turli qotishmalarning har bir moddasi uchun aniq Kyuri nuqtasi deb ataluvchi trada ferromagnit holatdan paramagnit holatga oʻtadi, mutlaq nolga yaqin tralarda esa elektr qarshiliklari sakrab kamayadi va

Muvozanat — 1) mexanikada — bironbir aniq mexanik tizimga (jismga) taʼsir koʻrsatayotgan barcha kuchlar oʻzaro tenglashgan holat. Jism barqaror, nobarqaror va befarq M.da boʻlishi mumkin. Jism M. holatidan biroz ogʻganidan soʻng yana eski holatiga qaytsa, bunday holat barqaror M. holati deb ataladi (rayem, a). Agar jism M. holatidan bir oz ogʻganidan keyin bu holatdan borgan sari uzoklasha boshlasa, bunday holat nobarqaror M. holati boʻladi.
Xaxmning temperaturaga nisbatan o’zgarish tezligi


(2)




Ekvivalent elektr o’tkazuvchanlik
Elektr otkazuvchanlik. Shishaning elektr otkazuvchanligi uning kimyoviy strukturasiga, shu jumladan kremniy, bor, bariy, litiy va sh.k. larning oksidlari miqdoriga, mikroarmatura va fibroarmatura bilan taminlanganligiga bogliq boladi.
Oddiy silikat shishasining xona haroratidagi solishtirma elektr qarshiligi 10¹⁰-10¹¹ Om^.sm, teshib otish kuchlanishi 450 kVsm² tashkil qiladi.

Solishtirma elektr o’tkazuvchanlik deb ataladiTexnologik xususiyatlari. Shishani va undan tayyorlangan buyumlarni mexanik qayta ishlash mumkin: olmos bilan kesish, arralash, pobedit keskichlari vositasida charxlash, shliflash, polirovkalash shular jumlasidandir. Shishani 800-1000⁰C haroratda list, nay, tola sifatida chozib olish, payvandlash va puflab shakl berish, buyum olish mumkin. Keyingi paytda shishaning ishlanuvchanligidan foydalanib, undan turli qurilish va memorchilik buyumlari va qismlari, shishapaketlar, tola va matolar tayyorlash imkoniyati tugildi.


Foydalanilgan adabiyotlar.

1. I.V.Savelev. Umumiy fizika kursi. 

2. R.I.Grabovskiy. Fizika kukrsi. 
3. Ismoilov M., Habibullayev P., Xaliulin M. Fizika kursi.
4. Abdullayev G. Fizika. 
5. Savelev I.V. «Umumiy fizika kursi»
6. Savelev I.V. «Umumiy fizika kursi» 
7. Rasulmuhamedov A.G, Kamolov J., Izbosarov B.F. «Umumiy fizika kursi» 
8. Nazarov O‘.Q. Umumiy fizika kursi. 
9. Sivuxin D.V. “Umumiy fizika kursi”.