Режа: O’zbekiston zaminida adolatli jamiyat to’g’risidagi dastlabki qarashlar

6 - MAVZU. MILLIY-MA’NAVIY NEGIZLARGA TAYaNISH – DEMOKRATIK

JAMIYaT QURISHNING ZARURIY SHARTI

REJA:

1. 
   
   MILLIY-MA’NAVIY NEGIZLAR TUSHUNCHASI, MAZMUNI VA MOHIYATI HAMDA MUSTAQILLIK, DEMOKRATIK JAMIYAT QURILISHIDA UNING YANGICHA MAZMUN KASB ETISHI.
   
2. 
   
   DEMOKRATIK JAMIYAT QURILISHIDA MILLIY G’OYA VA MA’NAVIY NEGIZLARGA TAYANISH ZARURIYATI HAMDA UNGA ZID JARAYONLARGA QARSHI KURASHISH.
   

3. MILLIY VA MA’NAVIY O’ZGARISHLARNING DAVLAT VA JAMIYAT QURILISHIDA AKS ETISHI.
1. Milliy-ma’naviy negizlar tushunchasi, mazmuni va mohiyati

hamda mustaqillik, demokratik jamiyat qurilishida uning

yangicha mazmun kasb etishi
O’zbekistonda demokratik jamiyat qurishning milliy-ma’naviy negizlari. Mustaqillikni mustahkamlash davrida jamiyat hayotining siyosiy, iqtisodiy, madaniy, ma’naviy, barcha jabhalarda tub tarixiy burilish bilan bog’liq bir qator muammolarni va vazifalarni hal etishni taqozo etadi. Ana shunday ulkan vazifa va mashuliyat xalqimizdan bir tomondan ma’naviy yangilanish jarayonini to’liq idrok etishni, ikkinchi tomondan esa demokratik jamiyat qurishda unga tayanishni taqozo etadi. Negaki milliy-ma’naviy yangilanish, yuksalish, taraqqiyot omiliga aylanmoqda. SHu bois, mustaqillik yillarida jahon tsivilizatsiyasiga salmoqli hissa qo’shgan buyuk allomalarimizning merosini ham yangidan ijodiy o’zlashtirish hayotiy ehtiyojga aylandi. Ayniqsa, Imom Buxoriy, Imom at-Termiziy, Hoja Bahouddin Naqshband, Hoja Ahmad Yassaviy, Al-Xorazmiy, Ahmad Farg’oniy, Beruniy, Ibn Sino, Amir Temur, Mirzo Ulug’bek, Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur, Abdulla Qodiriy, CHo’lpon, Fitrat, Behbudiy, Usmon Nosir va boshqa ko’plab buyuk siymolarimiz ilmiy-adabiy merosini o’rganish mamlakatimizda barpo etilayotgan demokratik jamiyatning milliy-ma’naviy negizlarini tashkil etadi. Mustaqilligimizning dastlabki kunlaridanoq, ajdodlarimiz tomonidan ko’p asrlar mobaynida yaratib kelingan g’oyat ulkan, bebaho ma’naviy va madaniy merosni tiklash davlat siyosati darajasiga ko’tarilgan nihoyatda muhim vazifa bo’lib qoldi.
Biz ma’naviy qadriyatlarni tiklashni milliy o’zlikni anglashning o’sishidan, xalqning ma’naviy sarchashmalariga, uning ildizlariga qaytishdan iborat uzviy, tabiiy jarayon deb hisoblaymiz.³⁶ Masalaning xuddi shu jihatiga urg’u berib, mamlakatimiz Prezidenti I.A.Karimov o’zining «O’zbekiston XXI asrga intilmoqda» asarida bayon etilgan oltita ustuvor yo’nalishning bajarilishi kerak bo’lgan ulkan vazifalar paydo bo’ldi. Xalqimiz siyosiy mustaqillik va ozodlikni qo’lga kiritgach, o’z taqdirining chinakam egasi, o’ziga xos milliy ma’naviyat va madaniyatning sohibiga aylandi.³⁷
O’zbekiston bugungi kunda tom mahnodagi asrga teng buyuk voqealarni boshidan kechirmoqda. Tarixdan ma’lumki, biror xalq hayotida tub burilish sodir bo’layotgan davrlarda jamiyat yangi istiqbollar sari bormog’i uchun ijtimoiy munosabatlarni shunga muvofiq o’zgartirmog’i lozim bo’ladi. SHu bois ijtimoiy muhitdagi o’zgarishlar shaxsning va butunisicha jamiyatning tafakkurida, dunyoqarashida, ma’naviy olamida o’zgarishlarni taqozo etadi.
Prezidentimiz Islom Karimov 2016 yil 15 yanvarda bo’lib o’tgan, Mamlakatimizni 2015 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2016 yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Maqkamasi majlisidagi “Bosh maqsadimiz – mavjud qiyinchiliklarga qaramasdan, olib borayotgan isloqotlarni, iqtisodiyotimizda tarkibiy o’zgarishlarni izchil davom ettirish, xususiy mulkchilik, kichik biznеs va tadbirkorlikka yanada kеng yo’l ochib bеrish hisobidan oldinga yurishdir” mavzusidagi ma'ruzasida ta’kidlab ko’rsatdiki: “Xalqaro miqyosda katta nufuzga ega bo’lgan Jahon iqtisodiy forumi rеytingiga ko’ra, O’zbеkiston 2014-2015 yillardagi rivojlanish yakunlari va 2016-2017 yillarda iqtisodiy o’sish prognozlari bo’yicha dunyodagi eng tеz rivojlanayotgan bеshta mamlakat qatoridan joy olgani albatta barchamizga mamnuniyat еtkazadi.
Bundan tashqari, 2015 yilda mamlakatimiz Birlashgan Millatlar Tashkilotining Oziq-ovqat va qishloq xo’jaligi tashkiloti (FAO)ga a'zo davlatlarning oziq-ovqat xavfsizligini ta'minlash soqasida Mingyillik rivojlanish maqsadlariga erishgani uchun bеriladigan mukofotiga sazovor bo’lgan 14 ta davlatdan biri sifatida e'tirof etildi.
Davlat qarzi darajasining pastligi, ya'ni yalpi ichki maqsulotga nisbatan 18,5 foizdan oshmagani qam mamlakatimizda erishilgan ijobiy natijalar va makroiqtisodiy barqarorlik mustaqkamlanayotganidan dalolat bеradi”³⁸.
XX asrning ulug’ gumanisti A.SHveytser: “Voqelikni shakllantiruvchi kuchlar ichida ma’naviyat birinchidir”³⁹, - degan edi. Biz bugun ulkan imkoniyatlar davrida yashamoqdamiz. Biroq ularni real voqelikka aylantirish yo’lidagi g’ov va xafv-xatarlar ham mavjudligicha qolmoqda.
Siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy islohotlarni izchillik bilan amalga oshirish uchun avvalo, insonlar ongida tub o’zgarishlar yuz berishi zarur. Zero, kishilar tafakkurini band etgan eski andozalardan, tor qoliplardan, o’z umrini yashab bo’lgan aqidalardan xalos etmay turib, yangi davr, tarixiy taraqqiyot bilan tabiiy ravishda qo’l ushlashib keladigan yangidan-yangi muammolarni hal etib bo’lmaydi.
Prezident I.Karimov “O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari” asarida mustaqil taraqqiyotimizga xavf solayotgan tashqi va ichki tahdidlar va ularning oldini olish yo’llari haqida batafsil fikr yuritib, ma’naviy qadriyatlar va milliy o’zlikni anglashning ahamiyatiga alohida urg’u beradi: “Biron-bir jamiyat ma’naviy imkoniyatlarini, odamlar ongida ma’naviy va axloqiy qadriyatlarni rivojlantirmay turib, o’z istiqbolini tasavvur eta olmaydi”⁴⁰, - deya alohida ta’kidlagan edi.
Darhaqiqat, jamiyatni ma’naviy yangilamay, kishilar tafakkurini o’zgartirmay turib, demokratik jamiyatni qurish, bozor iqtisodiyotiga o’tish, umuman hech qanday taraqqiyotga erishish mumkin emas. Zero, demokratik fuqarolik jamiyati yuksak ma’naviyat va keng mahrifat tantana qilgan jamiyatdir.

Mustaqillik tufayli milliy-ma’naviy tiklanishga imkoniyat yuzaga keldi. Prezidentimiz Islom Karimov “mahnviy o’nglanishni amalga oshirmasdan iqtisodiy o’nglanish mumkin emas”ligini aytib, “Ma’naviyat xalqni, millatni millat qiladigan kuch-qudratdir”degandi. SHu sababli mustaqillik yillarida jahon tsivilizatsiyasiga salmoqli hissa qo’shgan buyuk alloma Imom Buxoriy, at.Termiziy, B.Naqshband, Ahmad Yassaviy, al-Xorazmiy, Farg’oniy, Beruniy, Ibn-Sino, Amir Temur, Ulug’bek, Navoiy kabi buyuk zotlar merosini o’rganish demokratik jamiyatning milliy ma’naviy negizlarini tashkil qiladi. Prezident Islom Karimov 1992 yilda yozgan “O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li” asarida O’zbekistonni rivojlantirishning ma’naviy-axloqiy negizlarini ko’rsatib bergan edi:

1. umuminsoniy qadriyatlarga sodiqlik;

   
   

2. xalqimizning ma’naviy merosini mustahkamlash va rivojlantirish;

   
   

3. insonning o’z imkoniyatlarini erkin namoyon qilish;

   
   

4. vatanparvarlik.