5. O’zgarishlarni kutish. Iste‘molchilar ongida turli ko‘rinishdagi kutishlar
bo‘lib turadi: xozirgiga nisbatan tovarlar narxi kelgusida oshadi, daromad
ko‘payib boradi, bozorda bo‘lgan tovarlar taklifida o‘zgarish bo‘lmaydi. Bahor
oylarida bo‘lib o‘tgan qattiq sovuq meva-chevalar hosiliga katta zarar yetkazdi.
Buni sezgan iste‘molchilar yoz va kuz oylarida katta miqdorda meva-cheva
g‘amlashga tushadi, ya‘ni meva-chevagatalab oshadi. Iste‘molchilarning
daromadlari ko‘payib boradi degan fikrga kelishi, ularni o‘z pullarini ayamasdan
sarflashlariga sabab bo‘ladi. Bunda ham talab oshadi. Kelgusida daromadlar
kamayadi, degan fikr esa iste‘molchilar o‘z pullarini juda extiyotlab sarflashadi,
sotib olishni rejalashtirgan qator mahsulotlarni sotib olishni keyinga suriladi.
Bunday holda talab kamayadi. Xulosa qilib aytish mumkinki, narx ta‘sirida talab
miqdorida o‘zgarishlar bo‘ladi. Talab chizmasi narx va talab miqdori o‘zgarishiga
muvofiq bir nuqtadan boshqa nuqtaga o‘tib turadi. Narxdan boshqa omillar
ta‘sirida esa, talab o‘zgaradi, talab chizmasi o‘ngga yoki chapga siljiydi.
Taklif tushunchasi. Taklif qonuni. Taklif - ishlab chiqaruvchilar tomonidan
ishlab chiqarilgan va muayyan paytda bozorga chiqarilgan yoki keltirish mumkin
bo‘lgan jami tovarlar va xizmatlar miqdoridir. Taklifni ishlab chiqaruvchilarning
muayyan vaqtda bozorda amalda bo‘lgan narxlarning har birida sotish yoki ishlab
chiqib taklif qilishni xoxlovchi turli miqdordagi mahsulotlarni ko‘rsatuvchi
jadvalda ifodalasak bo‘ladi.
2-jadval. Yakka ishlab chiqaruvchining uzum taklifi. 1 kg narxi - - so‘m
Xaftalik taklif miqdori -
- kg
500
