Reja: umumiy holatlar nisbiy birliklar o‘zgarmas tok dvigatellarining mexanik tavsiflari magnit oqimi o‘zgarmas bo‘lganda mustaqil qo‘zg‘atish chulg‘amli dvigatelning

Elektrodinamik tormozlash. Elektrodinamik tormoz­lash (dinamik) rejimida dvigatelning yakor zanjiri tashqi tomrozlash rezistori R_tr ga ulanadi (8- rasm, a), qo‘zg‘atish chulg‘ami esa magnit oqimini saqlab qolish maqsadida tarmoqqa ulangan holda qoladi. Dvigatel yakori tarmoqdan uzilgan bo‘lsa ham, u aylanish yo‘nalishini saqlab qoladi hamda EYK yakordagi tok (moment) yo‘nalishini o‘zgartiradi va tormozlovchi bo‘ladi:


I_TR = -E/R =-C_EФ_nomw/R, (31)


8- rasm. Dvigatelning dinamik tormozlash rejimidagi elektr sxemasi (a) va mexanik tavsiflari (b).
bu yerda: R = R_Ya + R_TR. Bu holda yuritmaning mexa­nik qismida to‘plangan kinetik energiya (reaktiv statik moment) yoki potensial energiya (aktiv statik momentda, masalan, yukni tushirayotganda) issiqlikka aylanib, yakor zanjiridagi qarshilik R ni qizdirib, issiqlik sifatida tashqariga chiqib ketadi.
Bu rejim uchun mexanik tavsif tenglamasi 20 tenglamadan U = 0 deb olinadi:


(32)

Tenglama (32) yordamida hisoblangan tavsiflar R = var, bo‘lganda koordinata boshida to‘plangan to‘g‘ri chiziqlar kabi bo‘ladi. Bu tavsiflar ikkinchi va to‘rtinchi kvadrantlarda joylashadi.

Yuritmani dvigatel rejimidan bunday tormozlash rejimiga o‘tkazish jarayoni 8- rasm, b da ko‘rsatilgan. Dvigatel avval w_q tezlik va M_q moment bilan 1-nuqtadan boshlab ishlayotgan edi. Yakorni tarmoqdan uzib tormozlash qarshiligiga ulangandan so‘ng yuritma boshlang‘ich moment M₂ bilan 2- nuq­taga o‘tadi. Shundan so‘ng tezlik kamayishi bilan tormozlash momenti M_TR ham nol qiymatiga intila boradi.
Aktiv statik moment bo‘lganda (qarshilik momenti) dinamik tormozlash jarayoni 7- rasmdagi 2—3—0 chiziq bilan tavsiflangan.
Yukni tushirish paytida aktiv statik moment bo‘lib, dvigatel w_q tezlik bilan aylanib tarmoqqa energiya berish rejimida (tormozlash) ishlaydi (1- nuqta).
Agar dvigatel yakorini 2—3—0 tipidagi dinamik tormozlash mexanik tavsifida tashqi rezistor R_TR ga ulansa, u holda dvigatel tavsifidagi 2- nuqtaga o‘tadi. Bu holda w_q< 0 bo‘lgani tufayli yakor toki va dvigatel momenti M₂ noldan katta bo‘ladi. M₂ > M_q bo‘lganligi uchun aylanish w¹_q tezlikkacha sekinlashadi. Natijada yuk dinamik tormozlash mexanik tavsifidagi 3- nuqtaga mos keladigan | w¹_q | < | w_q | yangi o‘rnatilgan tezlik bilan tusha boshlaydi.
Agar rezistor R_TR qarshiligi kamaytirilsa, yukni tezlik | w^II_q | < | w¹_q | da tushirish mumkin.
Reaktiv va aktiv qarshilik (statik) momentidagi rejimlarning bir-biridan farqi reaktiv qarshilik momenti bo‘lganda tormozlash jarayoni yuritmani to‘la to‘xtagunicha amalga oshiriladi. Aktiv qarshilik momenti bo‘lganda esa, o‘rnatilgan harakat tezligi w¹_q gacha amalga oshiriladi. Shuning uchun mexanizm­ni to‘la to‘xtatish uchun elektrodinamik tormozlash oxirida maxsus tormozlash qurilmasini qo‘llab mexa­nik tormozlashga o‘tiladi.