Rejalashtirish va Informatsiya – komnunikatsiyali texnologiyalarining qurish tarmoqlari

Daraja 5. Seansli daraja.

Seans tartiblangan dialoga asoslangan. Agar hamma bir vaqtda gapira boshlasa, bunda seansni yutug‘i gumon bo‘lib qoladi. Haqiqatda, Barcha tarmoqli ulanishlar seansli xarakterga ega, ya’ni kommunikatsiya bir yo‘nalishda bo‘lmaydi, u boshqarilishi kerak. Dialogni boshqarish seansli darajada bo‘lib o‘tadi. Bunda seanslarni shakllantirish va demontaj qilish, seansni borishi haqida kelishuvlar, ma’lumotlar yuborilganda nazorat punktlarni o‘rnatish (halaqit qiluvchilar paydo bo‘lsa, uzatishni shunga o‘xshash nazorat punktlarining bittasida tiklash mumkin) kabi masalalar paydo bo‘ladi.

Daraja 6. Taqdim etish darajasi

Har xil oxirlanganm tizimlari belgilangan, ko‘p foydalaniladigan turli manerdagi elementlarni namoyon qiladi. Ma’lumotlar turlarini simvolli satrlar (yo‘llar) sifatida, yoki butun sonlar, fayllar, printer uchun boshqaradigan simvollar va h.k. taqdim etish tizimdan tizimga o‘zgарib boradi. Ilovalar Shunday kodlashtirishlar bilan kommunitslashtirilishi sababli, tarmoq uchun standart kodlashtirishni (faqat toza ikkilamchi ketma – ketlikda emas) ishlatish ma’noga to‘g‘ri keladi.

Standart kodlashtirish takdim etish darajasi bilan barpo etiladi (ingl.Presentation Layer) yoki olinganda kompyuterning taqdim etish ichki formasiga almashtiriladi.
Bundan tashqari ma’lumotlarning zamonaviy oqimida muhim rol o‘ynaydigan ma’lumotlarni siqish va kodlash kerak.


Daraja 7. Ilovalar darajasi.

Daraja 1 ni apparatli ta’minotdan ajratib bo‘lmaydi, garchi aslida apparatli ta’minot bunga taaluqli emas.

Huddi shunga o‘xshab daraja 7 o‘zini tugadi, faqat amaliy dasturlarga aks etadi. Bu darajani vazifasi oddiy bayon qilish emas, chunki har xil ilovalarga mutloqo har xil funksiyalar ishlatiladi.
Ilovalar darajasi (ingl. Application Layer) tez-tez ishlatiladigan ilovalar iхtiyorigа protokollarni taqdim etadi va har xil tizimlarda ilovalarni kutiladigan axvolini ta’minlaydi. Protokol degan tushuncha bu yerda hal qiluvchi rol o‘ynaydi.
Masalan, davlat vizit protokoli ertalabki birinchi uchrashuvdan boshlab va ujin bilan tamom bo‘ladigan harakatlar qanday tарtibdа bo‘lib o‘tishini aniq ifodalaydi. o‘xshash protokollarni biz pastroq bo‘lgan darajalarda ham uchratganmiz, lekin unda ular faqatgina ma’lumotlar paketlarini uzatish kafolatiga javob berardi. Ilovalar darajasida bizlarni alohida ma’lumotlar paketlari qiziqtirmaydi, Bu yerda gap katta birlik xajmlari to‘g‘risida ketyapti, ular ilovaga qarab o‘zgarishi mumkin. Taqqoslash uchun davlat vizitiga qaytamiz: xukumatining yuqori vakilini uchrashuv vaqtida qo‘lini qisiladi, ikki davlat bayroqlari shamolda xilpillab turadi. Agar biz boshqa kompyuterda qabul qilayotganda “Xush kelibsiz” xabarni olsak va bu bizning terminalda xushmuomala va informativ shaklida yozilgan bo‘lsa yomon bo‘lmas edi. O‘zidan-o‘zi ma’lumki, begona tizim shu momenta qanday terminal turini biz ishlatishimizni bila olmaydi, ular esa minglab bor! Va har bir terminal boshqaradigan simvollarining o‘zining shaxsiy paketlarini ishlatadi. ”Xush kelibsiz” degan xabar bizning ekranda to‘la tartibsizlikni keltirib chiqaradi, agar u faqat bizning terminal uchun maxsus hisoblangan bo‘lmasa.
Bu ilovalar darajasining masalalariga ham taaluqli.
Davpat viziti vaqtida muhim muommolar muhokama qilinadi. Ma’lum bir axborotni so‘rab olish kerak, boshqasi bilan bo‘lishish kerak. Masalan, elektron xat xam ma’lum bir axborotga ega, u siz E – Mail to‘liq bo‘lmaydi, masalan, mavzu, jo‘natuvchi va qabul qiluvchini adreslari, shuningdek oxirini belgisi, u siz mаtn qayerda tamom bo‘lishini tushinib bo‘lmaydi. Ilovadan ilovaga erkin o‘zgarishi mumkin bo‘lgan protokol qismlari daraja 7. bilan o‘rnatiladi.
OSI mоdеlidаn tashqari 1980 y fevralda qabul qilingan IEEE Project SO2 modeli ham bor, uning OSI modelini takomillashgan, rivojlangan va aniqlangan sifatida ko‘rish mumkin. Bu model bilan ifodalanadigan standartlar (802 – spetsifikatsiyasi deb nomlanadigan) o‘n ikki xilga bo‘linadi, har biriga o‘zining raqami berilgan.
 802.1 – tarmoqlarni birlashtirish.
 802.2 – mantiqli aloqani boshqarish.
 802.3 – CSMA / CD kirish usuli bilan va (Ethernet) “Shina” topologiyasi bilan lokal tarmog‘i.
 802.4 – “Shina”topologiyasi va markerli kira olish bilan lokal tarmog‘i.
 802.5 – “Halqa” topologiyasi va markerli kiра olish bilan Lokal tarmog‘i.
 802.6 - shahar tarmog‘i (Metropolitan Area Network, MAN).
 802.7 – Keng ommaviy eshittirish texnologiya.
 802.8 – optoto‘qimali texnologiya.
 802.9 – nutq va ma’lumotlar uzatish imkoniyatli integrallashgan tarmoqlar.
 02.10 – tarmoqlar xavfsizligi.
 802.11 – simsiz tarmoq.
 802.12 – ustunlik qiladigan (muhim) so‘rovlarga va “yulduz” topologiyasi (100 VB – Any LAN) ga kirish boshqarishini markazlashtirilgan lokal tаrmоqi.
 802.3, 802.4, 802.5, 802.12, standartlari OSI аndоzаli modelini MAS tagidagi darajasini ikkinchi (kanalli) darajaga to‘g‘ri keladi. Boshqa 802 spetsifikatsiyalari tarmoqlarning umumiy masalalarini hal etadi.
Kompyuterli tarmoqlar soxasida standartlashtirish bilan shug‘ullanadigan tashkilotlar 6-jadvalda keltirilgan.
6-jadval

Tashkilot statusi	qisqartrilgan nomi	To‘liq nomi
		Inglizcha	Ruscha
Xalqaro	CCITT/MKKTT ITU (1993 yildan)	International Telegrap and Telephone. Consultative Commitell International Telecommunication Union-Telecom	Telefon va telegraf bo‘yicha Xalqaro maslaxatchi qo‘mitalar. Xalqaro Telekommunikatsiyalar birlashmasi – Telekom
Xalqaro	ISO MOS	International Organization for Standartization	Xalqaro standartlashtirish tashkiloti
Xalqaro	ESMA	European Computer Manufactures Association	Yevropa ishlab chiqaruvchilar assotsiatsiyasi
Xalqaro	ETSI	European Telecommunications Standard Institute	Telekommunikatsiyalar sohasidagi Yevropa standartlar instituti
Milliy (AQSH)	IEEE	Institute of Electronic and Electrical Engineers	Elektronika va radioelektronika muhandislar instituti
Milliy (AQSH)	EIA AHSI	Electronic Industries Associatin	Elektron sanoati assotsiatsiyasi
Milliy (AQSH)		American National Standards Institute	Standartlar Amerika Milliy instituti
Milliy (AQSH)	TIA	Telecommunica-tion Industry of America	Amerikaning telekommunikat-sion industriyasi

Standartlarni belgilashga misollari 7-jadvalda keltirilgan.

7-jadval