Reje: dnk nın` du`zilisi Ribonuklein kislotalar

 

---

Tema.Transkriptsiya 
Reje: 
1.
RNK biosintezi (Transkriptsiya). 
2.
RNK -polimeraza fermentleri hám olardıń funktsiyası. Promotorlar 
haqqında túsinik.
3.
Jabıq hám ashıq promotor kompleksleri. Transkriptsiya haqqında túsinik. 
Transkriptsiya tsiklleri: RNK - polimerazanıń DNK menen baylanısıwı;
4.
RNK dizbeginiń initsiatsiyası;
5.
RNK dizbeginiń elongatsiyası hám terminatsiyası 
Kletkadaǵı RNK muǵdarı turaqlı emes. Ol kletka hám toqımalar túrlerine, 
olardıń jası hám fiziologiyalıq jaǵdaylarına qaray ózgerip turadı. Organizmlerdiń 
ósiwi hám rawajlanıwı dáwirinde jas kletalarda RNK muǵdarı joqarı boladı. RNK 
yadroda sintezlenedi. 
RNK nıng barlıq túrleri t-RNK, r -NK hám i-RNK sintezleniwinde, DNK 
tiykarlarınıń tártibi RNK tiykarlarınıń tartibin belgileydi. 
i-RNK tez sintezlenip, tez tarqalıp ketedi, ol kletkada kóp toplanbaydı 
twplanmaydi, judá az muǵdarda boladı. 
Kletkalardaǵı i-RNK biosinteziniń ámelge asıw protsessi 
transkriptsiya 
dep 
ataladi (yaǵni kóshirip jazıw maǵanasın bildiredi). 
Transkriptsiya protsessinde ana DNK dizbeginen nusxa kóshiriw. 
Belok tuwrasındaǵı informatsiya kletka yadrosındaǵı DNK da jámlesken 
boladı. Belok biosinteziniń áhmiyetli tárepleriniń biri DNK daǵı bul 
informatsiyalardıń belok sintezlenetuǵın jayga – ribosomalarga kóshiriliwi 

---

esaplanadı. DNK belok biosintezinde tikkeley qatnaspaydı hám ondaǵı 
informatsiyanı informatsiyalıq yamasa matritsalıq RNK járdeminde uzatadı. 
RNK polinukleotid dizbegi tek ribozonukleotidtrifosfatlardan sintezlenedi 
hám iPP (pirofosfatlar) ajralib shıǵadı. Bul protsesste RNK polimeraza ferment 
qatnasadı. Solay etip, RNK DNK tiykarında payda boladı. 
RNK sintezi bir neshe basqıshlarda alıp barıladı;
a) initsiatsiya (baslanıwı),
v) polimerizatsiya hám
d) terminatsiya. 
Transkriptsiya dauamında m- DNK bilan RNK transkript arasındaǵı baylanıs 
uaqtınsha, trankrpitsiya tamamlanıwı menen DNK nıń dizbekleri spiral strukturanı 
payda etedi hám jáne qaytadan bir biri menen oralıp qaladı. 
 
Payda bolǵan RNK nıń polinukleotid dizbeginiń polinukleotidli quramı 
DNK molekulasining nukleotidli quramına komplementar boladi. Solay etip, 
transkriptsiya tolıq konservativ bolıwı menen replikatsiya protsessinen parq qıladı. 
RNK polimeraza islegende matritsa tolıq baslanǵısh halında saqlanadı. 
Eukariot kletkalarda RNK –polimerazanıń tórt túrli tipi aniqlanǵan, olardıń 3 ewi 
RNK polimerazalar I, II, III – yadroda hám birewi mitoxondriyada joylasqan, 
RNK-polimeraza I – yadroshada ushraydı hám ribosomal RNK (18 S, 28S hám 
5,85 RNK) nıń sintezinde qatnasadı. Ribosomal 5 S RNK hám transport RNK lar 
RNK -polmeraza III qatnasında sintezlenedi. RNK - polimeraza II qatnasında m -
RNK sintezlenedi. 
Reaktsiyanıń baslanıwı DNK nıń promotor uchastkalarında, reaktsiyanıń 
tamam bolıwı terminatorlarda alıp barıladı. Transkriptsiya DNK qos spiralınıń 
matritsa dizbeginde ámelge asadı. RNK -polmeraza judá jetilgen, joqarı konstanta 
menen DNK matritsalı dizbektiń arnawlı uchastkaları – promotor bólekleri menen 
baylanısadı. Promotor bir neshe nukleotidten quralǵan. Promotor sinteziniń 
baǵdarın hám DNK dan RNK ga kóshirilip jazılıwı lazım bolǵan birinshi tiykardı
belgileydi. Reaktsiyanıń barıwı ushın ribonukleotidtrifosfatlardıń barlıq túrleri, 
RNK nusqa (úlgi), DNK matritsa dizbegi, RNK -polimeraza, belok faktorlar, Mg
2+
zarur: 
n
1
ATF RNK 

---

+ DNK 
Transkriptsiya n
2
GTF matritsa ATF 
sxeması 
+ + niPP 
n
3
UTF Mg
2+
GMF 
+ 
n
4
CTF RNK UMF 
polimeraza
CMF