Reje: dnk nın` du`zilisi Ribonuklein kislotalar

2.Ribonuklein kislotalar 
Ribonuklein kislotalar kletkanın` barlıq bo`liminde ushırap, olardın` tiykarg`ı bo`limi 
ribosomalarda toplang`an. Kletka quramında ushıraytug`ın RNK lar molekulasının` massası, 
du`zilisi ha`m funktsiyasına qaray bir-birinen ajıraladı. Bu`gingi kunde kletkada 40 tan artıq 
RNKtu`rleri anıqlang`an bolıp, olardan en` tiykarg`ıları u`sh qıylı RNK esaplanadı. Olar: 
informatsion – RNK, transport –RNK, ribosomal – RNK. 
İnformatsion
– RNK – i-RNK (matritsa – RNK) – yadroda sintez qılınadı. Ol kletkadag`ı 
barlıq RNK nın` shama menen 5% tin quraydı. i-RNK nın` molekulyar massası 1 million 
dal`tong`a jaqın bolıp, olardın` nukleotidli quramı molekulyar massasına qaray ha`r qıylı boladı. 
Onın` nukleotidli quramı yadrodag`ı DNK nukleotidli quramının` anıq nusqası esaplanadı. 
İnformatsion – RNK DNK molekulasındag`ı informatsiyanı belok sintezi bolatug`ın jerge 
ribosomalarg`a alıp baradı. Sonın` ushında ol informatsion RNK dep ataladı. 
Ribosoma 
RNK
– (
r-RNK
)
ribosomanın` quram bo`lekleri. Kletkadag`ı RNK nın` 80% 
ke jaqını r-RNK quraydı. r-RNK nın` molekulyar massası ju`da` u`lken bolıp, 1,5-2 million 
dal`tong`a ten` ha`m 4000-6000 mononukleotid qaldıg`ınan ibarat ha`m beloklar menen birikken 
halında ushıraydı. Belok biosintezinde qatnasadı.
Transport – RNK (t-RNK) yamasa eriwshen` RNK (s-RNK) ulıwma RNK nın` 15% ke 
jaqının quraydı. t-RNK aminokislotalardı belok sintezi bolatug`ın jerge tasıw wazıypasın 
atqaradı. Ha`r bir aminokislotanın` o`zine ta`n t-RNK sı bar. t-RNK lardın` molekulyar massası 
ju`da` kishi (25000-35000 a`tirapında) bolıp, olar 60-90 mononukleotid qaldıg`ınan quralg`an. 
RNK du`zilisi. Ribonuklein kislotanın` ximiyalıq quramı to`mendegishe: azot tiykarları – 
adenin, guanin, tsitozin, uratsil; uglevod komponentlerinen riboza ha`m fosfat kislota qaldıg`ı 
ushıraydı. Onnan basqa, RNK molekulası quramında az mug`darda psevdouratsil, 5 – 
metiltsitozin, 1 – metilguanin ushıraydı. 

---

RNK molekulası bir nukleotid shınjırınan quralg`an bolıp, shınjırdın` ayrım bo`limleri 
bir-birine jaqın kelip, o`z-ara vodorod baylanıslar menen birigedi ha`m spiral strukturalar RNK 
tiplerine qaray ha`r qıylı formada boladı.
t-RNK lardın` ekilemshi strukturası muhim a`hmiyetke iye. t-RNK lardın` polinukleotid 
shınjır bir neshe onlap nukleotid qaldıg`ınan turıp, ha`miyshe erkin fosfat kislotası bolg`an 
guanozin qaldıg`ı menen baslanadı. To`mendegi valinli t-RNK nın` strukturadu`zilisi 
ko`rsetilgen. Azot tiykarları arasında vodorod baylanısı payda bolıwı sebepli t-RNK nın` «beda 
bargini» esletiwshi quramalı konfiguratsiya payda boladı. 
RNK nın` basqa tu`rlerdin` molekulasında spirallasqan bo`limler menen bir qatarda spiral 
bolmag`an bo`limler ushıraydı. Kletka RNK belok penen birikken ta`rizde boladı.