7-Tema:Lipidler
Reje:
1.
Lipidlerdin` ximiyalıq quramı, du`zilisi ha`m funktsiyası
2.
Lipidlerdin` klassifikatsiyası. Triglitserinlerdin` du`zilisi
3.. Maylardı xarakterlewshi sıpat ko`rsetkishleri.
4.Quramalı lipidlerdin` elementar quramı. Fosfotidlerdin` du`zilisi ha`m
qa`siyetleri, olardın` biologiyalıq a`hmiyeti.
5.Glikolipidlerdin` du`zilisi ha`m wa`killeri
1.Lipidlerdin` ximiyalıq quramı, du`zilisi ha`m funktsiyası
Lipidler – quramalı organik birikpeler bolıp, o`simlik ha`m
haywanat
a`leminde ken` tarqalg`an tiykarg`ı azıq zatlardan esaplanadı.
Olar suwda
erimeydi, biraq organik eritiwshilerde – efir, atseton, benzol, xloroform ha`m
basqalarda jaqsı eriydi
Lipidler tirishilik protsessinde ayrıqsha rol atqarıp, energiyag`a bay bolg`an
azıq zatlar, kletka strukturasın payda qılıwda qatnasadı.
2.Lipidlerdin` klassifikatsiyası. Triglitserinlerdin` du`zilisi
Lipidler ximiyalıq quramı, du`zilisi ha`m organizmdegi funktsiyasına qarap,
to`mendegi toparlarg`a bo`linedi:
A.
A`piwayı lipidler: may kislotalarının` ha`r qıylı
spirtler menen payda
bolg`an quramalı efir.
1. Glitseridler – u`sh atomlı spirt glitserin menen joqarı
molekulyar may
kislotalarının` quramalı efiri.
2. Mumlar: joqarı molekulyar bir atomlı spirtler ha`m joqarı molekulyar may
kislotalarının` efiri.
B. Quramalı lipidler: may kislotalarının` spirtler menen payda bolg`an
quramalı efiri bolıp, quramında qosımsha basqa toparlardı saqlaydı.
1. Fosfolipidler: quramında may kislotaları ha`m spirtlerden tısqarı
fosfat
kislota qaldıg`ın, azot tiykarları ha`m basqa komponentlerin saqlaydı.
2. Glikolipidler
3. Steroidlar
4. Basqa quramalı lipidler: sul`folipidler, aminolipidler.
V. Lipidlerdin` qa`siyetleri: may kislotaları, glitserol, steril ha`m
basqa
spirtler, may kislotalarının` al`degidleri, mayda eriwshi vitaminler ha`m
gormonlar.
Maylar joqarı molekulalı may kislotalarının` u`sh atomlı spirtler (glitserin)
menen payda bolg`an quramalı efirler. Bunday du`zilgen maylar
triglitsiridler
dep
ataladı. Ulıwma du`zilisi to`mendegishe.