Respublikamiz Mustaqilligi yillarida iqtisodiyotning boshqa soha va tarmoqlar qatori qurilish materiallari ishlab chiqarish sanoati ham jadal taraqqiy etdi

R=σF n,
bu erda; σ-deformasiya yuza kelgandagi kuchlanish, n/
F-jisimning ko’ndalang kesishish yuzasi,
Shunday qilib, valning o’rtacha solishtirma bosimi quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:
=k· ·2 /(δ-1)Δh·[( )-1] n/ ,
bu erda; k-koeffisient, 1,15 ga teng deb qabul qilinadi;
-oquvchanlik chigarasi, n/ ;

• 
  -neytral qatlamning qalinligi, m.
  

Δ-koeffisient, quyidagi nisbatda aniqlanadi:
δ=μ/tg α/2,
bu erda; μ-valik va material orasidagi ishqalanish koeffisienti; α-qamrash burchagi;
Δh-materialni chiziqli siqilish, m;
-materialning lentadan chiqadigan qalimligi, m.
Maydalagichda valnung o’rtacha solishtirma bosimini val diametric 0,8 mva val eni 0,6 m, uning tirqishi 0,004 m bo’lganda aniqlaymiz.
≈√ ,
Bu erda; -tushayotgan materianing boshlang’ich qalinligi, yushatotgan bo’laklarning eng katta o’lchami, m;
=Δh= ,
Δh=2R(1-cosα).

α=24⁰20' va R=0,4 m bo’lganda, quyidagini olamiz:

Δh=2·0,4(1-0,9)=0,08 m.
va formulalarga muvofiq,quyidagini olamiz:
=0,08+0,004=0,084 m,
=√0,084·0,04=0,0183 m.
formula buyicha μ=0,4‚0,45 bo’lganda aniqlaymiz:
δ=0,425/0,216≈2.
Plastikli gil tuproq uchun oquvchanlik chegarasi, ularning (3‚5)· n/ chegaradagi namlikdan bog’liqlikda o’zgaradi.
Aniqlangan qiymatlarni formulaga qo’ysak, quyidagini topamiz;
=1,15·4· ·(2·0,0183)/(2-1)·0,08 [(0,0183/0,004 -1]=4,2 Mn/
Ushbu yuzaga bosimning tasiri quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:
F=Bl=0,6·0,4=0,24 (6)
bu erda:B-vallar eni, m; l-material maydalanadigan yoy uzunligi (1-rasmda)
l=Rα=0,425·19=8 ,
bu erda: α radianda ifodalangan.α=24⁰20' va l=R·0,423 bo’lganda
( 6)formulaga B va l qiymatlarini qo’ysak, quyidagini topamiz:
F=0,6·0,4·0,423≈0,1
Natijada quyidagini olamiz:
= F=4,2· ·0,1=420000 n=0,42 Mn
Ishlatiladiganvallarenimaterialniyanchishdarajasinihisobgaoluvchikoeffisintnikirit sak, k=0,6, undanquyidaginiolamiz:
=0,6·420000=252000 n.
Gorizantalo’qga proyeksiyasitaxminanqabulqilinsa, ushbukuchyotgannuqtasiyoyuzunligininglyarmidajoylashganligiquyidagigatengbo’l adi:
= Cosα/2=252· ·0,977=246000 n.
Jamlangan yo’l materialga har ikkala vallarda o’tayotgan nuqtada joylashgan kuchlar bosilishida, ushbu kuch joylashgan nuqtalar joylashuvi proekstiysi bor. Taxminan hisoblanganda, joylashgan kuchlar nuqtasi yoy uzunligining l yarmida yotadi, gorizantal yo’ldagi ushbu kuchlar joylashgan nuqasida o’tadigan kattalikni (har ikkala kuch) quyidagiga teng deb olamiz.