Respublikamiz Mustaqilligi yillarida iqtisodiyotning boshqa soha va tarmoqlar qatori qurilish materiallari ishlab chiqarish sanoati ham jadal taraqqiy etdi

2.VALIKLI MAYDALAGICH TUZILISHI VA ISHLASH PRINSIPI.
Valikli maydalagichlar o`rta, kichik va mayin maydalashda ishlatiladi. Ular boshoqli ekinlar donlari, chigit va kunjarani maydalashdaqo`llaniladi. Ishchi organ vazifasini bajaruvchi gorizontal joylashgan valiklar o`zaro qaramaqarshi yo`nalishda aylanadi.Mahsulot valiklar orasida ezilib maydalanadi. Valiklar sirti silliq, tishli yoki ariqchali bo`lishi mumkin. Valiklarning biri qo`zg’almas, ikkinchisi esa qo`zg’aluvchan holatda joylashtiriladi.Valiklar orasiga qattiq begona jism tushib qolsa, qo`zg’aluvchan valik siljib, mashinani sinishdan saqlaydi.Maydalash darajasi valiklar orasidagi masofani o`zgartirishyo`li bilan rostlanadi.
Valikli (juvali) maydalagichlar yopishqoq van am materiallar—loy, bo’r, nam mergel xamda qattiq jinslarni o’rtacha va mayda maydalash uchun qo’llaniladi. Ishlash prinsipi; ezish, qisman ishqalash, zarb va egish. Valiklar soni bo’yicha bir valikli, ikki valikli va ko’p valikli turlarga bo’linadi. Ikki valikli maydalagichlar tuzilishi jixatidan bir jufti qo’zg’aluvchan podshivnikli va ikki juft qo’zg’aluvchan podshivnikli xillarga ajratiladi.Valiklar silliq, taram-taram vatishli bo’lishi mumkin.

1-rasm. Qamrash burchagi va D/d 2-rasm. Valikli maydalagichning
o’zaro nisbatini aniqlash quvvatini aniqlash chizmasi
chizmasi.
Bir valikli maydalagichlar.
Bir valikli maydalagichlar o’rtacha qattiqlikdagi mergillarni, bo’sh oxaktoshlarni, qattiq loyni, slanislarni yirik maydalash uchun ishlatiladi. Bir valikli tishli maydalagich bitta tishli valik va qo’zg’almas jag’dan iborat. Jag’ o’qqa o’rnatiladi, uni bu vaziyatda prujinali tortqi tutib turadi, shu tufayli mashinaga maydalanmaydigan material tushib qolganda jag’ orqaga surilib, unga yo’l beradi. Valikning diametric 400-1600 mm, uzunligi diametridan 1,5-3 marta

3-rasm. Tishli bir valikli 4-rasm.Ikki bosqichda maydalaydigan
maydalagich maydalagich 1-aylanuvchi
4-yo’naltiruvchilar. 5-podshivnik. 6-o’q
Uncha qattiq bo’lmagan oxaktoshlar va mergillarni xamda yumshoq jinslarning o’ta nam xomashyoni maydalash uchun jag’-valikli maydalagich qo’llaniladi. U 100 mm balandlikdagi, chiqiqli aylanuvchi valik va sharnirli o’rnatilgan qo’zg’luvchan jag’dan iborat. Valikning pastki uchini prujinali tortqi tutib turadi.
Ikki valikli maydalagichlar.
Bir juft qo’zg’aluvchan podshivnikli ikki valikli maydalagichlar keng tarqalgan.Maydalagich bir-biriga qarab aylanadigan ikkita valikdan iborat.Valiklar vallarga maxkamlangan podshipniklarga tiraladi.
Zamonaviy ikki valikli maydalagichlar.

5-rasm. Ikki valikli maydalagich. 6-rasm. Zamonaviy ikki valikli maydalagich

Bir juft podshipnik ramaga qo’zg’almas qilib o’rnatilgan, ikki jufti qo’zg’alganda esa ramadagi yunaltiruvchilarda valik surilishi mumkin,chunki bu podshipniklar bilan rama tiraklari orasida prujina bor. Prujina borligi tufayli maydalagich puxta ishlaydi, chunki metal va boshqa maydalanmaydigan narsalar tushib qolganda valik orqaga suriladi va xaligi narsa zonadan bemalol chiqib ketadi.

6-rasm.Valikli maydalagichlarni kariyrlarda ishlatilishi.

Valiklarni elikrtoyuritgich tasmali va tishli uzatmalar orqali xarakatlantiradi. Materialning xossalariga qarab silliq, riflyali, taram-taram yoki tishli valiklar ishlatiladi.Silliq valiklar bilan qattiq materiallar, tishli valiklar bilan plastic materiallar (bo’r, loy) maydalanadi.Valiklar bir xil yoki xar xil tezlikda aylanganda material ezilibgina qolmay, ishqalanadi xam.Qattiq jinslarni maydalashda ikki valikli maydalagichlarning maydalash darajasi i-3-5, nam materiallarni maydalashda i-8-10.Valikli maydalagichlar o`rta, kichik va mayin maydalashda ishlatiladi. Ular boshoqli ekinlar donlari, chigit va kunjarani maydalashda qo`llaniladi.

8-rasm. Tishli ikki valakli maydalagich 9-rasm. Rotrli bir valikli maydalagich.
Ishchi organ vazifasini bajaruvchi gorizontal joylashgan valiklar o`zaro qarama-qarshi yo`nalishda aylanadi.Mahsulot valiklar orasida ezilib maydalanadi. Valiklar sirti silliq, tishli yoki ariqchali bo`lishi mumkin.
Valiklarning biri qo`zg’almas, ikkinchisi esa qo`zg’aluvchan holatda joylashtiriladi.Valiklar orasiga qattiq begona jism tushib qolsa, qo`zg’aluvchan valik siljib, mashinani sinishdan saqlaydi.Maydalash darajasi valiklar orasidagi masofanio`zgartirish yo`li bilan rostlanadi.

10-rasm.Valikli maydalagich 11-rasm. Qo’zg’almas rotrli 1-statina: 2-prujina: 3-maydalagich. qo’zg’aluvchan valik: 4-bunkir:
Ko’p valikli maydalagichlar shaxtali pechlardan chiqqan materialni maydalashda qullaniladi. Valikli maydalagichlar valiklarining diametric va uzunlgi bilan ifodalaniladi.
Valiklarning diametri qanch katta bo’lsa maydalash uchun shuncha yirik bo’laklarni uzatish mumkin. Xar xil valikli maydalagichlarda valik diametri bilan maydalaniladigan bo’laklar orasidagi nisbat quyidagicha;

12-rasm.Silliq valikli maydalagich.
Silliq valiklar uchun:
Taram-taram valiklar uchun:
Tishli valiklar uchun: =1,5‚4,5

13- Tishlivaliklimaydalagichniqismlari. 14-valiklimaydalagichqismlari
Valikli maydalagichlar o`rta, kichik va mayin maydalashda ishlatiladi. Ishchi organ vazifasini bajaruvchi gorizontal joylashgan valiklar o`zaro qarama-qarshi yo`nalishda aylanadi. Mahsulot valiklar orasida ezilib maydalanadi. Valiklar sirti silliq, tishli yoki ariqchali bo`lishi mumkin.
Valiklarning biri qo`zg’almas, ikkinchisi esa qo`zg’aluvchan holatda joylashtiriladi. Valiklar orasiga qattiq begona jism tushib qolsa, qo`zg’aluvchan valik siljib, mashinani sinishdan saqlaydi. Maydalash darajasi valiklar orasidagi masofani o`zgartirish yo`li bilan rostlanadi.

15-rasm.Valikli maydalagichni ishlashsxemasi. Podshipnikli valikli maydalagich .a-bir juft qo’zg’almas; b-ikki jufti qo’zg’almas;

16-rasm.Ikki valikli maydalagich. 1,2-silliq yuzali valik

Valikli (juvali) maydalagichlar yopishqoq van am materiallar—loy, bo’r, nam mergel xamda qattiq jinslarni o’rtacha va mayda maydalash uchun qo’llaniladi. Ishlash prinsipi; ezish, qisman ishqalash, zarb va egish. Valiklar soni bo’yicha bir valikli, ikki valikli va ko’p valikli turlarga bo’linadi. Ikki valikli maydalagichlar tuzilishi jixatidan bir jufti qo’zg’aluvchan podshivnikli va ikki juft qo’zg’aluvchan podshivnikli xillarga ajratiladi.Valiklar silliq, taram-taram vatishli bo’lishi mumkin.