Rəyçilər: Yeganə Qəhrəmanova

Həmsöhbətə şərtsiz hörmət. Söhbət zamanı həmsöhbətə hörmət göstərilməlidir. Şəxsi mövzulara (fiziki qüsurlar, həmsöhbətin xəstəliyi və s.) toxunmamağa çalışmaq lazımdır. Həmsöhbətə böhtan ittihamlı hücumlar, düşmən ifadələr işlətmək yolverilməzdir.

Natiqə danışmaq hüququ vermək, dinləmə bacarığı. Həmsöhbətlə mübahisə etmək, hədələyici bir tonda danışmaq, danışmaq imkanını əlindən almaq, dinləməyinə imkan verməmək yolverilməzdir.

Həmsöhbətə diqqət. Söhbət zamanı həmsöhbətə imkan yaratmaq lazımdır ki, dinlədiyini başa düşsün. Diqqətsizlik təkəbbür və təmkinsizlik kimi qiymətləndirilə bilər.

Telefon rabitəsində müəyyən tələblər. Telefon danışıqlarında aşağıdakı qeyri-şifahi siqnallara diqqətlə yanaşmaq lazımdır:

• 
  fasilə və müddət;
  
• 
  sükut;
  
• 
  səs-küy fonunun güclənməsi və ya azalması;
  
• 
  həvəs və ya razılığı ifadə edən intonasiya.
  

Bundan başqa, bir insanın telefonu nə qədər tez alması (zəngdən sonra) çox şey deməkdir. Belə ki, bu onun nə qədər məşğul olduğunu, cihazın ona nə qədər yaxın olduğunu və zəng almağa nə dərəcədə maraqlı olduğunu qiymətləndirməyə imkan verir. Ən optimal cavab 2-ci və 3-cü çağırış arasındakı fasilədir. Bu, imkan verir ki, qarşıdakı söhbətə uyğunlaşmağa, zəng edən şəxsin düşüncələrini toplamağa imkan yaransın.
Uzun müddət telefonu götürmürlərsə (4 zəngdən sonra), bu zəng edənə onunla maraqlanmadığını düşünməyə əsas verir.
Heç vaxt ağızda nəyisə çeynəməklə və nəyisə içməklə telefonla danışmaq olmaz. Söhbət zamanı asqırarkən və ya öskürərkən qulaq eşitməməsi üçün telefonu örtməyə çalışmaq lazımdır. Həmsöhbətin hər şeyi eşitdiyini hiss edirsənsə, “bağışla” deməlisən.
Telefon danışıqlarını nəzakətlə bitirmək lazımdır. Ən çətin şey ya həddindən artıq çox danışan və ya daima işə birbaşa əlaqəsi olmayan detallarla diqqət çəkən insanlarla söhbətə son qoymaqdır. Ancaq bu anda həmsöhbətə onu çox dinləməkdən bezdiyini söyləmək olmaz. Ya da onun dediklərinin məsələnin mahiyyətindən çox uzaq olduğunu söyləmə etik qaydadan uzaqdır. Ona görə də söhbətə son qoymaq üçün zəriflik göstərmək lazımdır və aşağıdakıları həmsöhbətə söyləmək daha düzgündür:

1. 
   Sözünü kəsmək istəmirəm, amma çıxmalıyam, ya da görüşə gecikməkdən qorxuram.
   
2. 
   Üzr istəyirəm, başqa bir görüşün vaxtı gəldi, getməliyəm.
   
3. 
   Səninlə danışmaq çox xoşdur, amma indi daha bir yerə zəng etməliyəm. Daha sonra sizə zəng edə bilərəmmi?
   

ç) Hazırda məşğulam, sizə sonra zəng edə bilərəmmi?

4. 
   Səni eşitməkdən çox məmnun idim, amma indi ayrılmalıyam.
   

İş etikası insanlarla qarşılıqlı əlaqənin ümumi mədəni qaydaları ilə müəyyən edilir. İnsanlarla düzgün davranmaq bacarığı, rəsmi və ya sahibkarlıq fəaliyyətində müvəffəqiyyət qazanma şansını təyin edən ən vacib amillərdən biridir. Ümumi bir tələb odur ki, şəxsi bəyənmə və bəyənməməyimizdən asılı olmayaraq, bütün həmkarlarla, tərəfdaşlarla mehriban və faydalı münasibətdə olmalıyıq. Bundan əlavə, işgüzar sferada qarşılıqlı əlaqə qaydaları cəmiyyətdəki insanın davranışına aşağıdakı tələbləri daxil edir.
1. Dəqiqlik (hər şeyi vaxtında etmək). Yalnız hər şeyi vaxtında edən bir insanın davranışı normativdir. Tələsiklik bir insana etibar edə bilmədiyinizə bir işarədir. Hər şeyi vaxtında etmək prinsipi bütün iş tapşırıqlarına aiddir. İş vaxtının təşkili və bölüşdürülməsini öyrənən mütəxəssislərin fikrincə, təyin olunmuş işi yerinə yetirmək üçün tələb olunan müddətə 25% əlavə etmək məsləhət görülür.
Dəqiqlik və dürüstlük hər bir insanı yalan, saxtakarlıq, oğurluq və aldatmaqdan çəkinməyə məcbur edən normalardır. Ümumiyyətlə, dəqiq və dürüst bir insan əxlaqi prinsipləri olan bir insan olaraq qəbul edilir. İnsan bilərəkdən aldatmamalı və ya başqalarını və özünü aldatmağa çalışmamalıdır. Həqiqi mənəvi bir dilemma ilə üzləşdiyi təqdirdə və vəziyyətə əsaslanan seçimi etdikdə (məsələn, insan həyatını xilas etmək üçün planlı hücumun düşməninə bildirməməyi) və ya iki pisliyin ən kiçiyini seçmək (yalan danışmaqla məxfiliyi qorumaq) yalnız bundan sonra yalan mümkündür. Dəqiqlik və dürüstlük riyakarlığın əksidir. Dostunu həkimə aparacağını vəd edən bir adam gəzməyə çağırılarsa, verdiyi vədi yerinə yetirməlidir.
2. Məxfilik (artıq danışmamaq, çox danışmamaq). Bir qurumun, korporasiyanın və ya müəyyən əməliyyatın sirləri şəxsi sirr qədər diqqətlə saxlanılmalıdır. Həmkarlarının, menecerlərinin və ya tabeçiliyində olanların karyeraları və ya şəxsi həyatları ilə bağlı eşitdiklərini heç kimə söyləməyə ehtiyac yoxdur.
3. Nəzakət və dostluq. Hər vəziyyətdə müştərilərlə və iş yoldaşları ilə nəzakətlə, mehribanlıqla davranmaq lazımdır. Ancaq bu, vəzifə başında ünsiyyətdə olan hər kəslə dost olmağın zəruriliyi demək deyil.
4. Başqalarına diqqət yetirin (yalnız özünüzü deyil, başqalarını da düşünün). Başqalarına diqqət həmkarlarına, xidməti olan şəxslərə və tabeliyində olanlara şamil edilməlidir. Başqalarının fikirlərinə hörmətlə yanaşın, bu və ya digər baxımdan inkişaf etdiklərini başa düşməyə çalışın. Həmişə həmkarların, rəhbərlərin və tabe olduqlarınızın tənqid və tövsiyələrini dinləyin. Kimsə işinizin keyfiyyətini soruşduqda, digər insanların düşüncə və təcrübələrini qiymətləndirdiyinizi göstərin. Özünə inam təvazökar olmağınıza mane olmamalıdır.
5. Görünüş (gözlənildiyi kimi geyim). Əsas yanaşma iş mühitinizə və bu mühit daxilində səviyyənizdəki işçilər kontingentinə uyğunlaşmaqdır. Zövqlə geyinmək lazımdır. Diqqətlə seçilmiş aksesuarların böyük əhəmiyyəti var.
Bununla bağlı müəyyən qaydalara riayət etmək də vacibdir. Kostyum, şalvar çantada olmamalıdır. Şalvar və ceket müxtəlif rənglərdə ola bilər. Axşam saatlarında danışıqlar baş tutarsa, kostyum qaranlıq olmalıdır, köynək təzə olmalı, ütülənməli, qalstuk çaxnaşma olmamalı və ayaqqabı təmizlənməlidir. İş adamının zərifliyi köynəyi, qalstuku və çəkmələri ilə deyil, özü ilə gətirdiyi kostyumların sayına görə təyin olunur.
Xaricə sayəhət üçün üç dəst paltar almaq kifayətdir: qaranlıq və açıq kostyumlar, layiqli ceket və gəzinti üçün bir kazak. Əgər səyahətinizin yolu Şərq ölkələrindən keçirsə, onda qadınların şalvar geyməməsini unutmayın.
6. Savadlılıq (yaxşı dildə danışın və yazın). Müəssisədən kənara göndərilən daxili sənədlər və ya məktublar yaxşı və səhvsiz olmalıdır.
7. Ədalət. Hisslərlə əlaqələndirmədən və ya münaqişədə bu və ya digər tərəfə üstünlük vermədən maraqlar tarazlığını qorumaqdır. Ədalət obyektivlik və ya qərəzsizlik deməkdir.
Aristotelə görə, işgüzar ünsiyyətdə ədalətin əsas meyarı “mütənasib bərabərlik” prinsipidir. Bu prinsipə görə, “çox əziyyət çəkən çox qazanar, az zəhmət çəkən az qazanar”.
8. Hörmətlə yanaşmaq. Bu, insanın diqqət və nəzakətinin, eləcə də hüquqlarına hörmətin təzahürüdür. Sərvət, mövqe ünsiyyətə təsir etməməlidir. Qarşı tərəfə hörmət göstərmək, qarşı tərəfin fikrinin fərqli olmasına baxmayaraq, onu başa düşməyə çalışmaq lazımdır.
9. Məsuliyyət. Bu, bir insanın hərəkətinə cavab vermək qabiliyyətidir. Məsuliyyət vəzifəyə görə lazım olan və ya söz verildiyi, yaxud bir qrupun və ya icmanın üzvünün rolu olduğu üçün edilməlidir.
Məsuliyyət əxlaq qanunlarına və ya başqa bir şəxs qarşısında öhdəliklərə əməl səviyyəsini göstərə bilir. Başqalarının işinə xələl gətirməmək və qarışmamaq üçün məsuliyyət daşıyırıq. Başqalarına zərər verməməyimizə, həm də kömək etməyimizə görə cavabdehik.
Bu tələblər insanların bir-biri ilə qarşılıqlı münasibətlərinin ümumi mədəni prinsiplərinə aiddir. Qeyd olunan qaydalara riayət etməklə yanaşı, işgüzar əlaqələrin iyerarxiyasını da nəzərə almaq lazımdır. Bu baxımdan iş etiketinə iki qrup qaydalar daxildir: eyni komandanın bərabər üzvləri (üfüqi) arasında əlaqə sahəsində tətbiq olunan normalar və liderə tabe olan (şaquli) təmasın xarakterini müəyyən edən normalar.