Rəyçilər: Yeganə Qəhrəmanova

İşgüzar ünsiyyətin əsas formaları. İşgüzar ünsiyyət ünsiyyətin elə bir növüdür ki, burada qarşılıqlı əlaqələr hansısa söhbətin həllini nəzərdə tutur. Məsələn, həmkarlar arasında, müdir və onun tabeçiliyində olanlar arasında, eləcə də digər sahələrdə işgüzar ünsiyyət ola bilər. Bu prosesdə tərəfdaşların hər birinin statusu müəyyən olunur. Ünsiyyət bacarığı imkan verir ki, tərəfdaşlar hər hansı bir şəraitə uyğunlaşa bilsinlər. Bəzən tərəfdaşlar ünsiyyətin əlaqələndirici (kommunikator) tərəfinə lazımi əhəmiyyət vermədiklərinə görə çox şey itirirlər. Tərəfdaşlar öz hərəkətlərinə nəzarət etməli, davranış taktikası barədə düşünməli, son nəticəni proqnozlaşdırmalı və işgüzar ünsiyyət etikasına riayət etməlidirlər. Rəhbər şəxs daha üzdə olan şəxs kimi bu məsələlərə xüsusi diqqət yetirməlidir.
İşgüzar ünsiyyət aşağıdakı əsas formalarda həyata keçirilir:

• 
  işgüzar söhbət;
  
• 
  işgüzar danışıqlar;
  
• 
  mübahisə;
  
• 
  diskussiya;
  
• 
  polemika;
  
• 
  işgüzar müşavirə;
  
• 
  kütlə qarşısında çıxış;
  
• 
  telefon danışıqları;
  
• 
  işgüzar məktublaşma.
  

İşgüzar söhbət müəyyən suallar, yaxud problemlərlə əlaqədar informasiya, fikir mübahisəsidir. İşgüzar danışıqlar maraqlı tərəflərin ünsiyyət prosesində razılaşdırılmış qərar qəbul etməsinin əsas vasitəsidir. İşgüzar müşavirə problemlərin mütəxəssislər qrupu tərəfindən kollektiv müzakirəsi üsuludur. İşgüzar məktublaşma mətnin xüsusi üsulla ötürülməsi ilə əlaqədar müxtəlif məzmunlu sənədlərin ümumiləşdirilmiş adıdır.
İşgüzar ünsiyyətdə “yuxarıdan-aşağıya” doğru, yəni rəhbərliklə tabeçilikdə olanlar arasında münasibətlərin, etik davranışın qızıl qaydası belədir: “Çalışın, tabeçi­liyiniz­dəki­lər­lə qurduğunuz münasibət rəisinizdən gözlədiyiniz münasibətə bənzəsin”.
İşgüzar ünsiyyət mədəniyyəti və onun uğuru bir çox hallarda rəhbərin öz işçilərinə qarşı istifadə etdiyi etik normadan, prinsiplərdən asılıdır. Etik norma və prinsiplər dedikdə xidmət zamanı hansı hərəkətlərin etik cəhətdən məqbul, hansının isə qeyri-məqbul olduğu nəzərdə tutulur. Bu normalar, ilk növbədə, idarəetmə prosesində qəbul olunan sərəncamların nəyin əsasında verilməsinə, işgüzar ünsiyyəti müəyyən edən xidməti intizamın necə təzahür etməsinə aiddir.
Rəhbər və tabeçilikdə olanlar arasında işgüzar ünsiyyət etikası pozulduqda kollektivdə insanların əksəriyyəti özlərini narahat, mənəvi cəhətdən müdafiəsiz hesab edirlər. Rəhbərin işçiyə münasibəti işgüzar ünsiyyətin bütün xarakterinə təsir edir, əksər hallarda isə onun əxlaqi-psixoloji iqlimini müəyyənləşdirir. İlk növbədə, məhz bu səviyyədə əxlaq etalonları və davranış qaydaları formalaşır.
İşgüzar ünsiyyət elə bir ünsiyyət növüdür ki, bu zaman qarşılıqlı əlaqələrin məqsədi hansısa sövdənin gerçəkləşməsi, mövcud problemin həlli, yeni əməkdaşlığın qurulması və s. ola bilər. Ünsiyyətin tərəfləri qismində isə həmkarlar, müdir və tabeçilikdə olan şəxslər, tərəfdaşlar və s. çıxış edir. Burada tərəflərin hər birinin statusu müəyyən olunur.
Hər şeydən əvvəl, şəxs öz işgüzar sahəsindən olan sanballı peşəkarların rəğbətini qazanmalı və həmin insanlarla kontakta girməyi bacarmalıdır. Yeni başlayan əksər işgüzarların uğuru düzgün tərəfdaş seçimindən asılı olur.
Məşhur peşəkar ilə əməkdaşlıq yeni başlayan tərəf üçün arzuolunan nəticənin əldə edilməsini asanlaşdırır. Bəzən bir çox insanlar işgüzar münasibətlər yaratmağa çalışdığı zaman kobud səhvlərə yol verir, bu əlaqələr kobud və bezikdirici şəkildə alınır.
Mütəxəssislərin fikrincə, hazırda bazarda rəqabət əsasən, firmalar arasında deyil, onların reklamları arasında aparılır. Bizimlə ünsiyyət quranlar məhsullarımızı, xidmətlərimizi tərəfdaş olaraq qavrayışında tanıyır. İstəsək də, istəməsək də, imicimiz inkişaf edir. Bu reklam birbaşa və ya dolayı, şüurlu və ya şüursuz, şifahi və ya şifahi-yazılı məlumatlar əsasında yaranan bir rəydir.
Başqa sözlə, işgüzar ünsiyyət prosesində biz könüllü və ya ixtiyari olaraq özümüzü təqdim etməyi həyata keçiririk. İşgüzar ünsiyyətdə öz şəxsiyyətimizin nümayişi bizə ən yaxşı şəkildə reklam etməyə imkan verən bir prosesdir. Danışığımız, hərəkətimiz, nitqimiz, davranışımız, insanlara və ətrafdakılara münasibətimiz bizim reklamımızdır. Uğurlu iş adamı ətrafdakılar tərəfindən etimad qazanmalıdır. O, iş praktikasında etimada bir qabiliyyəti kimi xüsusi diqqət yetirməlidir.
İlk təəssüratın aldadıcı olub-olmamasına baxmayaraq, iş adamı məhz ilk andan iş yoldaşını məmnun etmək üçün hər şeyi etməlidir. İşgüzar ünsiyyətdə iştirak edən tərəfdaş üçün müsbət və nüfuzlu bir imic formalaşdırmaq məqsədi ilə özünü nitqin köməyi ilə təqdim etməlidir (effektiv nitq təqdimatı həyata keçirməlidir). O cümlədən, nitqin köməyi ilə formalaşan imicimiz başqalarına göstərdiyimiz portretimizdir. Bu, əleyhimizə deyil, bizim üçün çalışmalıdır, ən yaxşı keyfiyyətləri həqiqətdə göstərməlidir və eyni zamanda sadə və səmimi olmalıdır. Nitqin özünü təqdim etməsinin nəticəsi iş adamının şifahi təsviridir. Nitqlə bağlı problemlər varsa (hamı nitqdə düşüncələrini açıq və aydın ifadə edə bilmir), onda “Danışmaq gümüşdür, susmaq qızıldır” deyimi burada məqsədəuyğundur. Bir sıra hallarda sükut, həqiqətən, nitqdən üstündür.
Şifahi monoloqda tez-tez istifadə olunan dörd üsul var. Bu üsullardan bəziləri başqa bir vəziyyətdə dialoqa girmək lazım olduqda tətbiq olunur:
1) insanlarla danışmaq, nəinki danışmaq;
2) həmsöhbətlərin şəxsi maraqlarını nəzərə almaq;
3) həmsöhbətlə danışarkən gülümsəməyə başlamağı unutmamaq;
4) bəzi sosial tabuları (müəyyən mövzularda əsaslandırılmış və ya arxaik qadağaları) aradan qaldırmaq.