Reyhan Mirzəzadə azərbaycançiliq və

____
Azərbaycançılıq  vd vətənpərvarlik mdfkurdsi
____
so 93 ся

nına,  Həcc  ziyarətinə,  Məkkə,  Mədinəni,  Ulu  Peyğəmbə­
rimizin  məzarını  salamlamaq  üçün  bu  müqəddəs  məkana 
yola  düşüb.  Onların  içində  xeyli  sayda  həmvətənlərimiz, 
soydaşlarımız  da  var.  73  illik  həsrətdən  sonra  öz  məmlə­
kətinin  azad  vətəndaşı  olan  azərbaycanlılar,  kafirlərin  qa­
dağalarından  xilas  olub  hər  il  Bakıdan  qədim  Mədinəyə 
uzanan  yollarla  öz  Peyğəmbərinin  qəbrini  qucmağa 
tələsir.  Böyük şairimizin,  Nəbi  Xəzrinin  dediyi  kimi:
Cahan dəyişdikcə  öz təməlindən 
Qədim  Mədinəyə yollar uzanır.
Odlar diyarından,  Azər elindən 
Qəbrini qucmağa qollar uzanır.
Eşit səsimizi  sən,  ey Məhəmməd,
Tək qadir Allahdan,  tək Səndən  mədəd.
Nuruna  səcdəyə  gəlir dünyalar,
Gəlir elçiləri  bütün  aləmin.
Xəzər sahilində  bir şair də var 
İmanı,  biəti  sənədir  ..Amin!
indi  doğrudan  da  bütün  aləmin-böyük  İslam  alə­
minin  imanı,  biəti  Allaha  və  onun  Rəsulu  Məhəmməd 
Peyğəmbərin  ruhunadır.  İndi  milyonlarla  əllər  haqqın  dər­
gahına  uzanıb.  Dualar,  arzular,  istək  və  niyyətlər  bir-birini 
əvəz  edir.  Dinimiz,  birliyimiz  yolunda  kəsiləcək  qurbanlar 
öz səadət məqamlarını  gözləyir.
Əzizlərimin  dualarına  qoşularaq,  varlığına,  böyüklü­
yünə  sığınaraq,  mən  də  üzümü  mərhəmətlilərin  ən  mər­
həmətlisi,  rəhimlilərin  ən  rəhimlisi  olan  Uca  Tanrıya  tutu­
ram:  ilahi!  Səni  and  verirəm  öz  izzəti-cəlalına!  Bizlərə  və 
gələcək  nəsillərə  sağlam  düşüncə,  elm  və  mərifət,  möh­
kəm  iman,  səbr  və  dözüm,  güc  və  qüdrət  əta  et!  Haq­
_______________
Reyhan Mirzəzadə
________________
во 
94
 ce
qı  naliaqqa  heç  zaman  qurban  verməyən  Allahım!  ö z  
zəhməti,  halal əməyi ilə yaşayan və ucalanları  şərdən-bə­
ladan hifz et!  Xalqı,  yurdu  naminə çalışan parlaq zəkaları, 
dünyada  inildəyən  bütün  məzlumları,  köməksizləri  xəbis­
lərdən  sən  özün  qoru  Ulu  Tanrım!  Günahsız  bəşəriyyəti 
müharibələrdən,  fəlakətlərdən,  qırğınlardan,  xəstəliklər­
dən  böyük  qüdrətinlə xilas  et,  ey  Yaradan!  Düşmən tap­
dağında  inildəyən  torpaqlarımızı  azad  etməkdə  bizə 
dayaq  olmaqla,  şəhidlərimizin  ruhunu  sən  özün  şad  et, 
Ya  Rəbbim!”
____
Azərbaycançılıq və vətənpərvərlik məfkurəsi
____
‘Azad Azərbaycan” qəzeti, 
1  noyabr 2011-ci il
во 95 ce

UŞAQLARIN  GƏLƏCƏYİ ALDIQLARI 
TƏRBİYƏDƏN ASILIDIR
2 aprel - Beynəlxalq  Uşaq Kitabı  Günüdür
"Əziz  balalar!  Biz  gedən  yol  qayət  qaranlıq,  daşlı, 
torpaqlı,  iti  tikanlarla  səpilmiş  olarkən  sizin  həyatınızın 
yolu  işıq,  təmiz,  yumşaq  görünür...  Üsuli  -  cədid məktəb­
lərimiz  günbəgün  artmaqda,  milli  qəzetlərimiz  tərəqqidə 
bulunarkən,  sizin  öhdənizə  qalan  bircə  oxumaq,  elm  təh­
sil  etmək  deyilmi?  Bizim  qüvvətimizin  yarısı  müharibələr­
də sərf olundu.  Sizin qüvvətiniz isə  bütün  təhsili-elmə sərf 
olunacaqdır".
______ _________
Reyhan  Mirzəzadə
_________________
Nəriman  Nərimanov 
Azərbaycanın tanınmış 
dövlət və  mədəniyyət xadimi.
Aprelin  2-də  bütün  dünya  uşaqlarının  əsl  bay­
ramıdır.  Qırx  altıncı  dəfədir  ki,  bu  bayram  hər  il  qeyd 
olunur.  Beynəlxalq  uşaq  kitabı,  uşaq  ədəbiyyatı  günündə 
nəinki  balacaların,  yeniyetmələrin,  gənclərin  də,  yaşlıların 
da,  qocaların  da  sevinci  sevincə,  təbəssümü  təbəssümə 
qarışır.  İnsanlar  xoş  ovqatdan  bir-birinə  pay  verir.  Təd­
birlər  tədbirlərə,  mərasimlər  mərasimlərə,  sərgilər  sərgi­
lərə  qovuşur.  Balaca  oxucular,  kitabsevərlər  dünyanın 
“yeni  möcüzələri”ni  -  kitablar,  jurnallar,  şeir  və  nağıllarını 
soraqlayır.  Onların  baxışlarındakı  səadət  dolu  ilğım  xoş­
bəxt  gələcəkdən  xəbər  verir.  Çünki  əsl  həyat  yolu  kitaba 
məhəbbətdən  başlayır.  Kaş  irqindən,  rəngindən  asılı  ol­
mayaraq,  Yer kürəsinin  bütün  uşaqları  beləcə  xoş  günlər, 
xoş  məramlar üçün  doğulaydı...  Kaş...
Çoxsaylı  müəlliflər  təcrübəyə  əsasən  söyləyirlər  ki, 
uşaqlar  üçün  yazmaq  asan  deyil.  Onun  özünəməxsus
ю  96 ea
psixoloji  xüsusiyyətləri  yazıçı  və  şairdən  fitri  istedada 
malik  olub  elmi  biliklərə  yiyələnməklə  bərabər,  uşaq  alə­
mini  dərindən  öyrənməyi  vacib  hesab  edir.  Müxtəlif yaşlı 
uşaqların  baxışlarını,  maraq  dairəsini,  zövqünü  bilmədən 
onu  müəyyən  bir  məqsədə  doğru  istiqamətləndirmək, 
onun  fərdi  meylini  inkişaf etdirmək  mümkün  deyil.  Beləki 
kiçikyaşlı  məktəblilərin  oxuduğu  bədii  əsərlərin  dili  sadə, 
aydın  və  rəvan  olmalıdır.  Şeirlərdə  olduğu  kimi,  nəsr 
əsərlərinin  dilində  də  lirizmə  üstünlük  verilməlidir.  Əks 
halda,  yorucu  təhkiyə  uşağı  mətləbdən  uzaqlaşdırar, 
məzmun isə təbii ki yaddan çıxar.
Böyük  şairimiz  Səməd  Vurğun  “Balalarımız  üçün 
gözəl  əsərlər  yaradaq”  adlı  məqaləsində  yazırdı  ki,  uşaq 
qəlbini  tərbiyə  etdiyimiz  zaman  o  qəlbə  həyat  və  təbiətin 
həqiqətləri  ilə  qanad  verməliyik.  Şair  uşaqlar  üçün  yaz­
mağın  nə  qədər  məsuliyyətli  və  çətin  bir  iş  olduğunu, 
uşaq  qəlbini,  uşaq  təbiətini,  ümumiyyətlə,  uşaq  həyatını 
tərənnüm etməyin  nə qədər vacib  olduğunu  həmkarlarına 
dönə-dönə  söyləyirdi.  Səməd  Vurğun  yazırdı:“Uşaq  in­
sandır!  Onun  sadə  görünən  oynaq,  daima  xoşbəxt  və 
azad  təbiətində  böyük  insanların  bütün  xassələri  möv­
cuddur".
Uşaqlara  daim  ülvi  məhəbbət,  dərin  sevgi  ilə  yana­
şan  şair,  onlara  xeyli  şeirlər  həsr  etmişdi.  Onun  “Uşaq 
bağçası" adlı  şeiri könüllərdə xoş əhval-ruhiyyə yaradır:
...  Burda dəstə-dəstə gəzən balalar 
Əl-ələ tutuşub yallı  gedirlər.
Çalır orkestro...  Onun  qəlbi var,
Verir körpələrə dünyadan xəbər.
Əl-ələ tutuşub  yallı  gedirlər.
___
Azərbaycançılıq və vətənpərvərlik məfkurəsi
_____
və9 7 oA

...Burda,  bu  bağçada  hər oğlan,  hər qız 
Böyüyüb bir igid,  bir ər olacaq.
Onların  nəsibi  həyatdır yalnız,
Onların  ilk dərsi  hünər olacaq;
Hər biri bir igid,  bir ər olacaq.
Gəlin,  balalarım,  öpüm sizi mən,
Bir duman görməsin xoş sifətiniz.
Oxuyun,  zövq alın  mənim  şeirimdən,
Var olsun  qəlbiniz,  məhəbbətiniz,
Bir duman  görməsin xoş sifətiniz!..
Uşaqlar  üçün  yazılan  əsərlər  içərisində  qədim  hind 
abidəsi  “Kəlilə  və  Dininə”,  ərəb  xalqlarının  əfsanələri  ilə 
zəngin  olan  “Min  bir  gecə”  dastanı,  “Qabusnamə",  bir çox 
Şərq  xalqlarının  uşaq  ədəbiyyatı  nümunələri  toplanmış 
"Oxuyan  piyalə”  kitabı,  Firdovsi,  Xəyyam,  Sədi,  Hafiz, 
Cami,  Xosrov  Dəhləvi,  Nəvai  kimi  sənətkarların  nəsi- 
hətamiz  -  ibrətamiz  kəlamları  Şərq  aləmi,  Şərq  mədə­
niyyəti  haqqında  zəngin  bilik  əldə  etmək  imkanı  yaradır. 
Bu  ənənəyə xalqımız da  öz tövhəsini bəxş edib.  Görkəmli 
Azərbaycan  alimi,  mədəniyyət  və  dövlət  xadimi  Xacə 
Nəsirəddin  Tusinin  “Əxlaqi-Nasiri”(yəni  Nasirin  əxlaqa  aid 
kitabı)  əsəri  əsrlər  boyu  Orta  və  Yaxın  Şərqdə  əxlaq  və 
mənəviyyat  dərsliyi  kimi  şöhrət  qazanıb.  Tusiyə  görə, 
uşaqlara  qarşı  son  dərəcə  həssas olmaq,  onların  kiçik  bir 
hərəkətini  belə  gözdən  qaçırmamaq,  vaxtında  pis  adət və 
hərəkətinin  qarşısını  almaq,  ən  kiçik yaxşı  bir  hərəkət baş 
verdikdə  onu  tərifləyib  adətə  çevirmək  vacib  elementlər­
dən  biridir.  Uşaqlarda  əməksevərlik,  düzlük  ənənələrinə, 
bilik  və  peşəyə  həvəs  yaratmaq,  xeyirxahlıq,  başqalarına 
kömək  vərdişləri  aşılamaq  duğularını  formalaşdırmaq 
xüsusi  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Tənbəlliyə,  yalana,  böhtana,
_________________Reyhan_M__i_r_z_ə_z_a_d_ə______'>_______________
Reyhan M
i r z ə z a d ə
_____
so 98
 03
iftiraya,  xudpəsəndliyə  meyllilik,  adamlara  bədxahlıq  et­
mək  niyyətlərinin  yaranması  qəti  yolverilməzdir.  Ədib 
uşaqları  pis  təsirlərdən  qorumağı,  çirkin,  nalayiq davranış 
olan  və  nəzakət  normaları  pozulan  mühitdən  uzaqlaş­
dırmağı,  yalan  danışıb  nəyi  isə  gizlətməyə  imkan  vermə­
məyi  valideyn  və  tərbiyəçilərə  tövsiyə  edir.  Qeyd  edir  ki, 
heç  bir  surət  bir-birinə  oxşamadığı  kimi,  heç  bir xasiyyət 
də  başqa  xasiyyətə  oxşamaz.  Ona  görə  tərbiyə  və 
təlimdə  səhlənkarlıq  edilsə,  hər  kəsin  cilovu  öz  təbiətinin 
ixtiyarına  verilsə,  o,  bütün  ömrü  boyu  hansı  xasiyyətdə 
doğulmuşdusa,  еГэ də qalar:  bəziləri quduzluq  zəncirində, 
bir  dəstəsi  şəhvət  girdabında,  bir  qismi  hərislik  pəncə­
sində,  bir hissəsi təkəbbür  caynağında.  Hər bir insanın  ilk 
tərbiyəçiləri,  ümumiyyətlə,  onun  vicdan  səsi  olar,  ikinci 
tərbiyəçiləri  təmiz  əqidəli,  düzgün  fikirli  adamlar  olar  ki, 
bunlardan  hikmət  öyrənib  tədricən  kamillik  dərəcələrinə 
yiyələnərlər.  Deməli,  ata-ananın  borcudur  ki,  hər  şeydən 
əvvəl  övladlarını  vicdanlı  olmağa öyrətsinlər,sonra  müxtə­
lif təlim-tərbiyə işlərinə başlasınlar.
Azərbaycanın  tanınmış  maarifpərvər ziyalısı,  ictimai 
və  siyasi  xadimi  Abbasqulu  ağa  Bakıxanovu  yada  salaq. 
General  rütbəli  filosof da  bu  barədə  yazırdı:“Uşaqları  lap 
kiçik  yaşlarından  mənəvi-əxlaqi gözəlliyə  öyrətmək lazım­
dır  ki,  bu  gözəl  xüsusiyyət  onlarda  adət  və  vərdiş  şəkli 
alıb, təbiətlərinə daxil  olsun”.
Bakıxanov özünün  "Təhzibül-əxlaq" əsərindən xüla­
sə  olan  “Nasayeh”,  yəni  “Nəsihətlər”  adlı  əsərini  gənc 
nəslə  tövsiyə  məqsədi  ilə  sadə  dildə yazmışdır.  103  nəsi­
hətdən  ibarət  olan  əsər  bu  gün  də  böyük  tərbiyəvi  əhə­
miyyət daşıyır.
Abbasqulu  ağa  Bakıxanov  uşaqlara  birinci  növbədə 
öz  ata-anasını  sevməyi,  onları  heç  vaxt  incitməməyi, 
ailədə  özündən  böyüklərin  sözünə  baxmağı  məsləhət
____
Azərbaycançılıq və vətənpərvərlik məfkurəsi
____
so 99
 oa

görür.  O,  vəzifə  və  elmdə,  yaxud  yaşda  üstün  və  böyük 
olanlara  hörmət  etməyi  vacib  bilir.  Məzlumlara,  çətinə 
düşənlərə  gülməməyi,  əksinə,  imkan  daxilində  onlara 
kömək  və  qayğı  göstərməyi  əsl  insanlıq  dəyərləri  hesab 
edir.  Ədib  uşaqlara  onu  da  məsləhət  görür  ki,  elm  və 
kamal  təhsilinə  hər  şeydən  çox  çalış,  çünki  hər  şey 
onların  köməyi  ilə əldə edilir.
Bakıxanov  yeniyetmələrin  gələcəkdə  cəmiyyət üçün 
daha  ləyaqətli  adam  olmaları  üçün  faydalı  tövsiyələr verir. 
Ailədə,  məclislərdə,  kütlə  içərisində  davranış  qaydalarına 
riayət  etməyi,  adət-ənənələrə  hörmətlə  yanaşmağı  vacib 
sayır.
Azərbaycan  uşaq  ədəbiyyatı  yaradıcılarından  biri 
olan Abbas Səhhətin  bir çox şeirlərində Vətən  məhəbbəti, 
vətənpərvərlik  hissləri  səmimi  və  poetik  ilhamla tərənnüm 
olunur:
_______________
Reyhan M i r z ə z a d ə
_______ _____
Könlümün sevgili məhbubu  mənim 
Vətənimdir,  Vətənimdir,  Vətənim...
Anadır hər kişiyə öz Vətəni,
Bəsləyib  sinəsi  üstündə onu...
Vətəni sevməyən  insan  olmaz,
Olsa,  ol  şəxsdə vicdan  olmaz.
Şairin  “Vətən”  şeirindən  gətirdiyim  bu  sitat  XX  əsr 
Azərbaycan  uşaq  ədəbiyyatının  inciləri  sayılan  əsərlərin 
epiqrafı  kimi  səslənirdi desəm,  məncə yanılmaram.
Uşağı  düzgün  tərbiyə  etmək,  doğru  yola  istiqamət­
ləndirmək  xüsusi  bacarıq,  gərgin  əmək,  ilk  növbədə  mə­
nəvi  saflıq  tələb  edir.  Bu  işdə  ailənin  rolu  çox  böyükdür. 
Hər  bir  valideyn  uşağa  həssas  yanaşmalı,  müəllimin  ya­
xın  köməkçisi  olmalıdır.  Təəssüf  ki,  həmişə  belə  olmur. 
Bəzi  valideynlər tərbiyənin  əsl  mahiyyətini  aydın  təsəvvür
ьо 
100
 c*
edə  bilmirlər.  Bu  baxımdan  Abbas  Səhhətin  “Oğru  və 
anası”  şeiri  insanı  xeyli  düşündürür.  Əslində  uşaqlıqda 
düzgün  olmayan  tərbiyəyə  tuş  gəlib  yolunu  azmış  bir 
gəncin  harayı  olan  şeirdə  əxlaqa  zidd  olan  mənəvi  qüsur 
ifşa  olunur.  Şeirdə deyilir ki,  yoldaşının  kitabını  oğurlayan 
uşaq,  anası  tərəfindən  tərbiyə  edilmədiyi  üçün  onda  pis 
sifətlər  get-gedə  artır.  O,  cib  kəsir,  çirkin  xislətli,  əliəyri 
adamlara  qoşularaq,  peşəkar  oğruya  çevrilir.  Nəhayət, 
ələ  keçib  məhkəməyə  verilir.  Uşaq  ancaq  məhkəmədə 
ayılır:
____
Azərbaycançılıq və vətənpərvərlik məfkurəsi
-Ay hakimlər,  müqəssirəm,  doğrudur,
Həqiqətdə mənim  anam oğrudur.
Əvvəl dəfə oğurluğa uyarkən,
Yoldaşımdan kitab oğurlayarkən,
Etsə  idi anam məni məzəmmət,
Olmaz  idim  indi  bu  növ bədbəxt.
Mənə anam  belə  olmuş  müdəbbir, 
insaf ilə deyin,  kimdir müqəssir?
Müəllif  bu  şeirində  uşaqlara  heç  də  nəsihət  etmir, 
onlara  əxlaq  dərsi  vermir,  hadisəni,  əhvalatı  olduğu  kimi 
danışır,  nəticə çıxarmağı  isə oxucunun öhdəsinə buraxır.
Azərbaycan  maarifi  tarixində  Abdulla  Şaiq  qədər 
uzun  müddət  xidmət  göstərən  ikinci  bir  müəllim  təsəvvür 
etmək  çətindir.  O,  ömrünün  60  ilini bədii yaradıcılığa,  ma­
arif və  mədəniyyət  işlərinə,  müəllimliyə  həsr etmişdir.  Ab­
dulla  Şaiq  məktəblilər  üçün  xeyli  dərs  kitabları  yazmış, 
proqramlar  tərtib  edib  ərsəyə  gətirmişdir.  Yaradıcılığının 
mühüm  hissəsini  uşaqlara  və  gənclərə  həsr  edən  şair, 
maraqlı  kompozisiyası  olan  “Tıq-tıq  xanım”,  “Tülkü  həccə 
gedir” və  “Yaxşı  arxa”  kimi  mənzum  hekayələrinin  mövzu­
sunu  heyvanlar  və  quşlar  aləmindən  götürmüş  və  onları
so 
101
 ca

nağıl  formasında,  balacaların  anlaya  biləcəyi  bir  dildə 
işləmişdir.  Satirik gülüş və yumor bu əsərlərdə əsas xüsu­
siyyət kimi  önə çəkilmiş,  xudpəsəndlik və  lovğalıq,  acgöz­
lük  və  riyakarlıq,  tamahkarlıq  və  zorakılıq  kimi  eybəcər­
liklər  tənqid  atəşinə  tutulmuş,  eyni  zamanda  uşaqlara 
nəcib  insani  keyfiyyətlər aşılanmışdır.
Respublikamızda  uşaq  təfəkkürünün  inkişafı  istiqa­
mətində  mətbuatın  da  az  rolu  olmayıb.  Azərbaycanda 
uşaqlar üçün  mətbuatın  ilk  təməl  daşı  "Dəbistan”  adlı jur­
nalla  qoyulub.  Jurnal  1906-cı  ilin  aprelindən  nəşr olunma­
ğa  başlayıb.  “Dəbistan” jurnalı  az  ömür  sürsə  də,  “torpa­
ğa  atdığı  ilk  toxumlar”  sonrakı  illərdə  öz  bəhrəsini  verib. 
Məslək  baxımından  “Dəbistan”a  yaxın  olan  “Rəhbər" jur­
nalının  ilk  nömrəsi  1906-cı  ilin  sentyabrında  çıxıb.  Bu jur­
nal  əsasən  məktəb  və  tərbiyə  məsələlərindən  bəhs  edib, 
geniş  xalq  kütləsinin  savadlanmasına  xüsusi  diqqət  yeti­
rib.  “Rəhbər”in  də  millətimizin  balalarının  maariflənməsi 
yolunda  fəaliyyəti  qısa  olub.  Onun  işini  “Məktəb”  jurnalı 
davam  etdirib.
Görkəmli  maarif  xadimi  Qafur  Rəşad  Mirzəzadənin 
və tərəqqipərvər pedaqoq, jurnalist  Əbdürrəhman  Əfəndi­
zadənin  redaktorluğu  ilə  çap  olunan,  uşaqların  əxlaqına, 
biliyinin  artmasına  müsbət  təsir  edən,  onların  həyatını 
işıqlandıran  “Məktəb”  jurnalı  Azərbaycan  pedaqoji  fikir 
tarixində  mühüm  yer  tutub.  Onun  birinci  nömrəsi  1911-ci 
ilin  29  noyabrında  çıxıb.  Fəaliyyətini  on  il  davam  etdirən 
“Məktəb”,  “Dəbistan”  və  “Rəhbər”dən  fərqli  olaraq,  öz  sə­
hifələrində  müasir  yazıçılarla  yanaşı,  müxtəlif  dövr  ədə­
biyyatımızın  görkəmli  nümayəndələrinin  şeir və  hekayələ­
rini,  lətifələr,  atalar  sözləri  və  məsəllər,  müxtəlif məzmun­
lu  təmsillər,  öyüd  və  nəsihətlər  də  dərc  edib,  rus  və  dün­
ya  ədəbiyyatına  geniş  yer  verib.  Rus,  Avropa  və  Şərq 
ədəbiyyatından  edilən  tərcümələr,  təbdil  və  iqtibaslar
_______________
Reyhan M ir z ə z a d ə
_______________
8 0
1C2c&
müxtəlif  mövzularda  olsalar  da,  elmə,  təhsilə  həvəs  oya­
dıb,  hiyləgərlik,  eqoizm,  təkəbbürlülük  kimi  sifətlər  pis­
lənilib.
Azərbaycan  ədəbiyyatında  görkəmli  uşaq  şairi  kimi 
də tanınan  Mir Mehdi  Seyidzadənin  Böyük Vətən  mühari­
bəsi  dövründə  yazdığı  “Qəhrəman”  şeirini  bu  gün  də 
həyəcansız  oxumaq  olmur.  Çünki  tarix  boyu  qəhrəman­
ları  ilə  qürur  duyan  Ana  yurdumuz  Azərbaycan  20  ildən 
artıqdır  ki,  faciə  və  bəlalarla  üzləşib.  Xalqımız  işğal 
olunmuş  Qarabağımızın  dərdi  ilə,  torpaqlarımızın  erməni 
faşistlərindən  azad  olunması  niyyəti  ilə  yaşayır.  Hələlik 
danışıqlar  yoluna  üstünlük  verən  humanist  xalqımız  hər 
an  ayağa  qalxıb  döyüş  yolu  ilə  torpaqlarımızı  azad 
etməyə, 
Mir  Mehdi  Seyidzadənin  “Qəhrəman”ı 
ilə 
övladlarına  xeyir-dua verməyə hazırdır:
...  Get,  igid tərlan!
Get,  səni çağırır bu əziz Vətən.
Onunçün bəslənib böyümüsən  sən
Get,  çarpış,  düşmənə  meydan dar olsun!
Anan fərəhlənsin,  bəxtiyar olsun!
Azərbaycan  ədəbiyyatında  elə  bir  şair  və  yazıçı 
yoxdur  ki,  yaradıcılığı  dövründə  balalarımızı  unudub,  on­
ları  vəsf etməsin.  Əlbəttə,  bu,  mümkünsüzdür.  Çünki  şair 
qəlbi,  yazıçı  ürəyi  o qədər həssas,  incə  olur  ki,  o,  heç za­
man  “torpağın  canlı  çiçəkləri”nə  biganə  qala  bilməz.  Elə 
xalq  şairimiz  Cabir Novruz kimi.  Şair “Baharımız  - balalar” 
şeirində  deyir:
Bahar gəlib  yer  üzünə,  balalar,
Amma əsil  baharımız sizsiniz.
Sizsiz bizim  ömrümüzü qış alar,
Sevincimiz,  nübarımız sizsiniz!
Azərbavcancılıa və vətənpərvərlik  məfkurəsi
____
so 
1C3
 ca

Biz uçuruq siz sevinib güləndə,
Arzumuzun  ləçəkləri,  balalar.
Yüz  yaşında  qoca sizi görəndə 
Cavanlaşır,  ürəklənir,  balalar.
...Bu  dünyada pis atalar yaşayır,
Sizə güllə,  sizə bomba  axtarır.
Biz onları  susdurarıq,  biz varıq,
Elələri qoy özündən  usansın.
Biz qoymarıq,  gül balalar,  qoymarıq 
Qanlı  əllər sizə sarı  uzansın.
...Körpəyə  bax,  ilk dəfədir dil açır,
İlk  dəfədir “Ana”- deyə çağırır.
Gül  balalar dərdimizin əlacı!
Gül  balalar ömrümüzün  nağılı.
Hələ  bir  neçə  il  bundan  əvvəl  uşaqların  həyatı  ilə 
bağlı  əsərlərlə tanış olanda,  mərhum şairimiz Qabilin “Hə­
zin  nəğmələr"  silsiləsindən  “Ağrı"  adlı  şeiri  diqqətimi  cəlb 
etdi.  Şeirin  məzmunu  orta  məktəb  sinfində  müəllimin 
müşahidə etdiyi  doğrudan  da ağrılı,  insanı  kövrəldən,  son 
dərəcə  təsirləndirən  duyğuları  əks  etdirir.  Qəribədir,  bu 
şeiri  bəlkə  yüz  dəfə  oxusam  da,  ürəyimdən  keçən  ağrı 
hissi  zərrə qədər  azalmayıb,  əksinə  hər  dəfə  çoxalıb.  Hər 
dəfə  uşağın  körpə  qəlbinin  yaşadığı  nisgil  və  kədər, 
baxışlarındakı  qüssə,  doğma  Ana  nəfəsinə,  isti  Ana  nə­
vazişinə  həsrət  qaldığı  zərif  varlığı  gözlərim  önündə 
canlanır:
“Nə  üçün  çox istəyirəm mən  öz  anamı"
Bu barədə  yazı  yazır sinifdə  hamı.
Xışıldayır kağız-qələm, yol çəkir gözlər,
Ehtiyatla  sıralanır sadəcə sözlər...
____________  
Reyhan Mirzəzadə
_______________ _
£0 1C4 CA
Hamı  gərgin,  hamı  məşğul,  başlar aşağı,
Bütün  sinif yazı  yazır,  göz qoyuram  mən.
Bütün sinif...  bütün sinif...  bəs o uşağı 
Lap  küncdəki o uşağı  görmürəm  nədən?
Əllərini niyə vurmur ağdan-qaraya?
Kimi  çatır lap axıra,  kimi yarıya.
Qəzəbimi,  hiddətimi boğub güc-bəla,
İstehzalı  təbəssümlə söylədim:  - bala!
Görünür ki,  öz ananı  çox sevdiyindən 
Bu söhbətdən  bir kənara çəkilmisən  sən?
Uşaq  baxdı  gözlərimə məlul,  mülayim,
Pıçıltıyla:  - Anam yoxdur,  - dedi, - müəllim!..
Şairə  Xanimana  Əlibəyli  uşaqlar  üçün  yazdığı  əsər­
ləri,  otuzdan  çox  kitabı,  ona  yaxın  pyesi  ilə  balacaların 
sevimlisinə çevrilmişdi.  Vaxtı  ilə  onun “Dovşanın  ad günü” 
və  “Ay  can”  pyesləri  Dövlət  Mükafatlarına  layiq  görülmüş­
dü.  Bir müddət  əvvəl  şairənin  90  illik  yubileyi  ilə  əlaqədar 
“Dovşanın  ad  günü"  pyesi  100-cü  dəfə  səhnədə  nümayiş 
etdirildi.
Kiçikyaşlı  oxucuların  dostu  olan Zahid  Xəlil  də uşaq­
larımıza  bir-birindən  gözəl  əsərlər  ərməğan  edib.  Ötən 
illər  şairin  altı  cilddən  ibarət  seçilmiş  əsərləri  azyaşlı  oxu­
cuların  ixtiyarına verilib.
Qeyd  edim  ki,  hamısından  bəhs  etmək  mümkün  ol­
masa  da,  Azərbaycan  uşaq  ədəbiyyatının  çoxsaylı  zəh­
mətkeş  nümayəndələri  və  onların  yüzlərlə  gözəl  əsərləri 
vardır.  Bununla  bərabər,  dünya  uşaq  ədəbiyyatından  nü­
munələrin  dilimizə  tərcümə  olunmasının  davam  etdiril­
məsi  zəruridir.  Müstəqillik  dövrümüzün  azyaşlı  oxucuları­
na  kitabların  latın  əlifbası  ilə  təqdim  olunması  zamanın 
tələbidir.  Bu  barədə  ölkəmizin  başçısı  cənab  ilham  Əli­
yevin  müvafiq  sərəncamından  sonra  100  cildlik  “Dünya
Azərbaycancılıq va vatanparvərlik maflnırasi_
___
£o 105 ca

uşaq ədəbiyyatı  kitabxanası”  seriyasından  olan yeni  nəşr­
lər  ölkəmizdə  kitabxana  şəbəkə  sisteminin  latın  əlifbalı 
ədəbiyyat fondunu  xeyli zənginləşdirdi.
İndi  dünyanın  bütün  balaca  kitabsevərləri  öz  sevimli 
bayramına  hazırlaşır.  Məşhur  Danimarka  yazıçı  və  şairi, 
uşaq  ədəbiyyatına  böyük  töhfələr  bəxş  edən  Hans 
Kristian  Andersenin  doğum  günü  1967-ci  ildə  Beynəlxalq 
Uşaq  Kitabı  Günü  elan  olunub.  2  aprel  1805-ci  ildə  Fyun 
adasının  Odense  şəhərində  kasıb  çəkməçi  ailəsində  do­
ğulan  Andersen  ilk  dəfə  nağılları  atasının  söylədiyi  "Min 
bir  gecə”  əhvalatlarından  eşidib.  Atasını  itirdikdən  sonra 
Andersen  on  bir yaşında  əvvəlcə toxucu  və  dərzi  yanında 
köməkçi,  sonra  isə  tütün  fabrikində  işləyib.  Uşaqlıqdan 
zəif,  xəstəhal  olmasına  baxmayaraq,  uzun  və  mənalı 
ömür sürüb.  Dərin  müşahidə  qabiliyyəti  olan  balaca  oğlan 
kiçik  yaşlarından  pyeslər  yazıb.  İyirmi  yaşında  Kopen- 
hagen  Universitetində  təhsil  almaq  hüququ  qazanıb. 
Onun  ilk  şeirləri  1826-cı  ildə  nəşr  olunub.  Şair  əsl  ədəbi 
fəaliyyətə  1829-cu  ildə  “Holmen  kanalından  Amager ada­
sının  Şərq  burnuna  qədər  piyada  səyahət”  əsəri  ilə 
başlayıb.  Onun  “Improvizator",  “Yalnız  skripka  çalan” 
poemalarında  xalq  içərisindən  çıxmış  istedadlı  adamların 
acınacaqlı  taleyi  təsvir  edilir.  Şairin  “Mulat”  pyesi  irqi 
bərabərsizlik  əleyhinə  yönəldilib.  Lakin  Andersen  dünya 
ədəbiyyatında  uşaqlar  üçün  yazdığı  nağılları  ilə  şöhrət 
qazanıb.  Onun  “Uşaq  nağılları”,  “Yeni  nağıllar”,  “Rəvayət­
lər”  kitabları  nəşr  edilib  Yüz  yetmiş  nağıl,  iyirmiyə  qədər 
pyes,  beş  roman,  xeyli  oçerk və  şeirlərin  müəllifi  olan An- 
dersenə  hələ  sağlığında  ikən  özünə  qoyulmuş  abidəni 
görmək  nəsib  olub.  Onun  laylaları  ilə  uşaqları  yatızdırıb­
lar,  tamaşaları  teatrlarda  uğurla  nümayiş  etdirilib.  Amma 
hamı  onu  daha  çox  nağılçı  kimi  sevib.“Çirkin  ördək  bala­
sı”,  “Bülbül”,  “Su  pərisi”,  “Çaxmaq  daşı”,  “Noxud  üstündə