Rivojlangan davlatlarda ta`lim-tarbiya

Boshlang‘ish ta’lim. Fransiyada boshlang‘ish maktablarga 6 yoshdan 11 yoshgasha bo‘lganbolalar jalb qilinadilar. Boshlang‘ish ta’lim barsha ushun majburiy va bepul.Boshlang‘ish ta’limga qo‘yilgan asosiy talab o‘quvshilarga ifodali o‘qish,yozish, hisoblash malakasini berishdan iboratdir.Fransiyada ta’lim olayotgan chet el fuqaroligiga mansub kishilarningfarzandlariga ularning vatani, xalqi, tarixi, tili va adabiyotini o‘rganish ushunfakultativ kurslar tashkil etish ham ko‘zda tutilgan. Boshlang‘ish sinflarda o‘qish 5yil bo‘lib, o‘qish 3 bosqichga bo‘linadi:- Tayyorlov bosqishi – 1 yil. Bunda bolalar hisoblashga, o‘qish va yozishga,kuylashga, o‘ylashga, tabiat manzaralarini tomosha qilishga va undan bahraolishga, jismoniy mashqlar bilan mashg‘ul bo‘lishga maktabning turli sporttadbirlarida ishtirok etishga, mehnat qilishga o‘rgatiladilar.O‘qish mashg‘ulotlari ertalab soat 9 dan 12 gasha, hamda soat 14 dan 16gasha 5 soat davom etadi. Ovqat pullik, lekin juda arzonlashtirilgan.- Ikkinshi bosqich –elementar kurs bo‘lib, bu 2 yil davom etadi.Tayyorlovdagi bilimlar yanada takomillashtiriladi. Tayyorlov bo‘limida biro‘qituvshi ishlasa, elementar bosqishda 2 o‘qituvshi (har biri bir yildan) ishlaydi.- Uchinchi bosqich- chuqurlashtirilgan bosqich. Bunda o‘quvchilarningtayyorlov va elementar bosqishdagi bilimlari yanada shuqurlashtiriladi.Dasturlarda o‘quv predmetlarining barshasiga ush bosqish bo‘yisha aniq,alohida-alohida talablar qo‘yiladi. Masalan:O‘qish1-bosqishda o‘quvchi:1. bosamdan chiqqan barcha nashrlarni (kitob, gazeta, jurnal, lug‘at, e’lon,xat) bir-biridan ajrata olish;2. Xatni o‘qish tamoyillarini (satr boshi, sarlovha, bob, betlarning ketma-ketligi)ni o‘rganib olish;3. Matn tarkibini aniqlay olish;Mustaqil mashg‘ulotlarda kitoblardan, lug‘atlardan foydalana olish.2-bosqichda:1. O‘tilgan material mazmunini elementar bayon qilib bera olish;2. Matnda ishtirok etgan shaxslarni aniqlash, nomini bilish, tasvirlab berish;3. Sintetik tahlil qila bilish (urg‘u, tinish belgilari).3-bosqichda:1. Ifodali, tez va aniq, ovoz shiqarib hamda o‘zisha o‘qish, o‘qishqoidalarini to‘la shakllantirish, savollarga og‘zaki va yozma javob qaytarish,rasmlarni izohlab berish;2. Matndagi noaniq so‘zlarni aniqlash va uni tez tarjima qilishni bilish;3. Sinf kutubxonasini tashkil etishda ishtirok etish;4. Bayon qilingan axborotni tinglash va to‘g‘ri qabul qilish;5. So‘zlarni og‘zaki va yozma fonetik tahlil qilib berish;6.Soddalashtirilgan matnlar bilan ishlashni bilish.Boshlang‘ish maktabning ush bosqishida o‘quv jarayonida tarix, geografiyabo‘yisha ham jiddiy talablar asosida bilim beriladi.Fransiya maktablarining boshlang‘ish sinflarida fuqarolik ta’lim predmetiham o‘qitiladi. Buning mazmuni shundan iboratki, o‘quvchilar oila, maktab, sinfoldida a’lum bir mas’uliyat sezishlari lozim. Ularni yoshligidanoq o‘z do‘stlarini,sinfdoshlarini, oila a’zolarini hurmatlash, ular mehnatini qadrlash, jamoatchilikishida o‘zini tutish kabi insoniy hislatlarni singdirishdan tashqari, ijtimoiy,iqtisodiy, siyosiy hayot, boshqarish ishlari tuzilishi, shahar meri, shahar kengashiularning vazifalari, saylov tizimlari, saylovoldi kompaniyasining qo‘yilishi,mohiyati va boshqalar o‘rgatiladi. O‘quvchilar o‘z mamlakatining siyosiyhayotini anglab yetishlari, u haqida elementar fikr berishni bilishlari lozim.Fransiya maktablarida nafosat ta’limiga ham alohida ahamiyat beriladi, buta’lim uch tarkibdan iborat: musiqa, tasviriy san’at, sport.Ta’lim turli sikllar orqali amalga oshiriladi. Ta’limni sikllashtrish o‘qituvshifaoliyatiga keng erkinliklar beradi, uning pedagogik mas’uliyatini oshiradi.O‘quv dasturining mazmunini bevosita o‘qituvchining o‘zi belgilaydi.O‘qituvchi bolalar bilimi uchun mas’ul ekan, uning uslub tanlashiga, mustaqilharakat qilishiga to‘la erkinliklar ham beriladi.1990 yildagi hukumat qaroriga muvofiq, maktabgacha va boshlang‘ichta’limga modullashtirish, bolalarni bilimiga u yoki bu fanga moyilligiga qarabtabaqalashtirish, dars jadvalini ham shu asosda tuzish huquqi berildi.