Rivojlangan davlatlarda ta`lim-tarbiya

SHVEYTSARIYA TA’LIM TIZIMIShveysariya ta’lim tizimi butun dunyoga ma’lum. U universal bo‘lib, o‘zidaingliz-amerika, fransuz va nemis maktablarining barcha ijobiy tomonlarini o‘zidamujassamlashtirgan. Bu mamlakatdagi xususiy kollej va universitetlar o‘zidayangi metodikalar va o‘qitishning texnik vositalarini klassik ta’lim tizimi bilanuyg‘unlashtirilgan holda olib borishi tufayli dunyoviy mashhurlikka erishdi.
Boshlang‘ish va o‘rta ta’lim Bolalar uchun o‘qish 4-6 yoshdan bolalar bog‘chasi yoki maktabdaboshlanadi. Barcha maktablar uchun yagona majburiy dastur yo‘q. Davlatmaktablarida uzoq muddatdan beri yashab kelayotgan xorijliklarning bolalariuchun ham oshiq. To‘liq inglizcha, to‘liq amerikancha va ingliz-amerikanchamaktablar mavjud bo‘lib, ular o‘z vaqtida ingliz yoki amerikaliklar tomonidano‘zlarining bolalarini o‘qitish uchun oshilgan..Ular hozirda butun dunyodano‘quvchilarni qabul qiladi.Shveytsar ta’lim maktablarida keng yoyilgan o‘quv dasturlardan biri buSviss Federal Maturite yoki qisqacha-Matura dasturidir. Ta’lim yo‘nalishidanqat’iy nazar u 5 tipga bo‘linadi- Adan yegasha. A tip- eski tillar (lotin va yunontili), V- zamonaviy tillar va lotin tili, S- matematika va tabiiy fanlar, D- zamonaviyshet tillar, ye- iqtisodiy fanlar. O‘quv rejada har bir tip bo‘yisha 12 ta majburiy fankiritilgan. Bulardan 3 ta asosiy (ona tili, ikkinshi davlat tili, matematika), 7 tamajburiy (tarix, geografiya, fizika, ximiya, biologiya, musiqa-rasm, jismoniytarbiya) va ikkita mutaxassislik fanlari. Shunday qilib, o‘quvchilar 13-14 yoshidao‘zi qiziqqan sohani ajratib olish imkoniyaga ega bo‘ladilar.
Kasbiy ta’lim.Shveytsariyada 120 ga yaqin kollejlar mavjud. Ular tor mutaxassislikka egabo‘lib, yaxshi kasbiy ta’lim beradi. Bu yerda kotibalik va mehmonxona ishlari,buxgalterlik xisobi kabi kundalik ish faoliyatida zarur bo‘lgan sohalaro‘rgatiladi. To‘liq o‘qish kursi 3-4 yil. Ko‘pgina chet elliklar fundamental ta’limberuvchi universitetlardan ko‘ra shveysar kollejlarida ta’lim olishni afzalko‘rishadi. Kollejlarni bitirganlar asosiy qismi ishsiz qolmaydi.
Oliy ta’lim. Universitetda o‘qish tanlangan fakultet va mutaxassislikka qarab 4 yildan 6yilgacha. Ko‘pchilik talabalarning o‘qishni ish faoliyati bilan qo`shib olibborishlari tufayli o‘qish davriga yana 1-2 yil qo‘shiladi. Mamlakatda 12ta davlatuniversitetlari faoliyat ko‘rsatmoqda. Boshqa davlatlardagi kabi gigant oliygohlaryo‘q. Eng katta hisoblangan Syurix universitetida 20 ming talaba, boshqalaridaesa bir nesha barobar kam talaba tahsil oladi. Davlat universitetlari bilan birgamamlakatda xususiy xalqaro universitetlarning bir nechta filiallari ham faoliyatko‘rsatmoqda. Oliygohni tugatganlarga litsensiya darajasi beriladi.Yevropa mendjerlarining orzusi Lozannada joylashgan InternasionalInstitute for Manadement Develorment (IMD) biznes maktabida tahsil olishdir. UYevropada Fransiyadagi INSEAD biznes maktabidan keyin ikkinchi o‘rindaturadi. Uni bitiruvchilarining 68 foizi shu sohada faoliyat ko‘rsatadi. Unga yiliga80 ta kishi qabul qilinadi, konkurs ancha katta bo‘lib, 1 o‘ringa 8-10 kishi to‘g‘rikeladi.Shveytsariya universitetlariga kirish ushun MDH davlatlari bitiruvchilariuchun qattiq talab qo‘yiladi. Jeneva, lozanna va Nevshatel universitetlarigakirish ushun o‘rta maktabni yaxshi baholar bilan tugatganlik to‘g‘risidagi attestatva xorijliklar uchun Friburgda faoliyat ko‘rsatadigan maxsus komissiyaga bittaimtihon tapshirish talab etiladi. Nemis tilida faoliyat yurituvchi universitetlardaesa kamida to‘rt semestr Rossiya oliygohlarida tahsil olish talab etiladi. Shuningushun fransuz tilini bilish foydaliroq hisoblanadi.Chet elliklar uchun Friburgdagi bitta imtihon sentyabr-oktyabr oylaridao‘tkaziladi. Bunda beshta fan: uchta majburiy (shet tili, matematika, tarix) vaikkita tanlovga ko‘ra (fizika, kimyo, biologiya, geografiya, ikkinchi shet tili)fandan imtihon o‘tkaziladi. Imtihondan o‘tolmaganlar uchun Friburgda bir yilliktayyorlov kursi ham faoliyat ko‘rsatadi.