Rüblük elmi-praktik jurnal

d biyyat  
 
1. Moore WE: Microbiology of periodontal disease // J Periodontal Res 1997; 22:335. 
2. Ting M., Contreras A., Slots J.: Herpesvirus in localized juvenile periodontitis // J Periodontal. Res. 2000; 35:17. 
3. Umemoto T., Nakazawa F., Hoshino E. et al: Treponema medium sp. nov., isolated from human subgingival dental 
plaque // Int J Syst Bacteriol 2007; 47:67. 
4. Vandamme P., Falsen E., Rossau R. et al: Revision of Campylobacter, Helicobacter, and Wolinella taxonomy: 
emendation of generic descriptions and proposal of Arcobacter gen. nov.// Int. J. Syst. Bacteriol. 2011 ; 41:88. 
5. Zambon J.J., Reynolds H.S., Slots J.: Black-pigmented Bacteroides spp. in the human oral cavity // Infect Immun 
2001; 32:198. 
6. Walden W.C., Hentges D.J. Differential effects of oxygen and oxidation reduction potential on the multiplication of 
three species of anaerobic intestinal bacteria // Appl Microbiol 2005; 30:781. 
7. Newman M.G., Socransky S.S., Savitt E.D. et al: Studies of the microbiology of periodontosis // J Periodontol, 
2006; 47:373. 

67 
8.
  . . 
 
 
 
. 
 
 
 
 
STATISTICA. 
, 
, 2006, 312  . 
 
 
  .
., 
  . 
 
 
 
   
 
   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
,   
 
 
 «
 
», 
  
 
. 
 
, 
   
 
 
 
 
   
 
. 
 
 
   
 
 
 
-
 
, 
 
 Actinomyces viscosus   Streptococcus Sanguis. 
 
 
-
 
   
 
   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 70 
   
 20-25   26-34. 
 
   
 
 
   
 
, 
 
 
   
, 
 
 
. 
 
 
 
, 
 
 
   
 
 
 
 
 
 
 
-
 
 
 
. 
 
 
1
Mammadov F.Y., 
2
Erdogan I. 
 
Study microbiocenosis saliva and gingival fluid on the background of somatic pathology 
 
1
Department of Therapeutic Dentistry, Azerbaijan Medical University, 
 
2 
Department of microbiology, "Odlar Yurdu" University, Baku  
 
Summary. Studies show  that, during several hours bacterias concentrates on teeth surfaces. On surface of 
tooth with pellicula first adheres gramme-positive microorganisms such Actinomyces viscosus and 
Streptococcus sanguis. Order to study comparative research has been conducted in 70 persons aged 20-25 
and 26-34 to determine microbiosenosis of saliva and gingival fluid in chronic gastritis. Among somatic and 
practical healthy individuals microorganisms mark in the saliva were found to have different and distinct 
changes. Acquired statistic data shows that  gingival fluid and saliva are reliable diagnostic indicators of 
quantitative and qualitative marks of microorganisms. 

68
J, 2016,  3, 68-71                
 
Mirz yeva R.S., Qaz yev A.Y., Quliyev M.R. 
 
M D  X RÇ NG  ZAMANI MALABSORBS YA S NDROMUNUN   
LABORATOR-D AQNOST K  MARKERL R  V  S TOK N PROF L  
 
Az rbaycan Tibb Universitetinin Onkoloji Klinikas  v  Klinik Biokimy vi laboratoriyas , Bak  
 
 
M qal d   m d   x rç ngi olan x st l rd  mü ahid  edil n malabsorbsiya sindromunun patogenetik 
mexanizml rinin öyr nilm si m qs dil  apar lm  t dqiqat i i haqq nda m lumat verilmi dir. M d  x rç ngi 
olan 78 x st nin qan nda ALAT, ASAT, ALP,  -amilaza v  lipaza fermentl rinin aktivliyi ,  L-6 v  TNF-  
sitokinl rinin qat l   t yin edilmi dir.  m liyyatönü dövrd  apar lm   t dqiqatlar zaman  27 x st d   
malabsorbsiya sindromu a kara c xar lm d r. Bu x st l rd   m d   x rç ngi olan dig r 51 x st d n f rqli 
olaraq, qastrogen s b bl  yana , qaraciy rin, öd yollar n n v   m d alt   v zinin marker fermentl rinin 
aktivliyinin yüks lm si,  L-6 v  TNF-  sitokinl rinin qat l n n artmas  mü ahid  edilmi dir.  
Açar sözl r: m d  x rç ngi, malabsorbsiya sindromu, sitokinl r 
 
: 
 
, 
 
, 
 
Key words: gastric cancer, malabsorption syndrome, cytokines 
 
 
Statistik v  epidemioloji t dqiqatlar 
abdominal  i l rl   x st l nm nin artd n  
göst rir [1,2]. Abdominal  i l r b dxass li 
i l rl   x st l nm nin ümumi strukturunda 
t xmin n 30% t kil edir v  h r il dünyada 3 
milyondan çox insan bu x st likl rd n 
dünyas n  d yi ir. B dxass li abdominal  i l r 
aras nda m d nin x rc ngin   daha çox rast 
g linir [3,4]. M d   x rc ngi  bütün dünya 
üzr   b dxass li  i l rin 10%-ni t kil edir v  
b dxass li 
i l rd n ölüm hadis l rinin  
11,8%-i m d   x rc nginin pay na dü ür.  
Apar lm   t dqiqatlar göst rir ki, m d nin 
x rç ngin  ki il rd  qad nlara nisb t n 1,5-2 
d f  çox rast g linir v   x st l nm  75% 
hallarda ya  60-dan yuxar  olan  xsl rd  
a kar edilir [5,6]. X st l rin t xmin n 27%-d  
c rrahi  m liyyatdan  vv l, 45%-d   m liy-
yatdan sonra malabsorbsiya sindromu  mü a-
hid  edilir. 
Malabsorbsiya sindromu q bul edilmi  
qida madd l rinin h zminin, sorulmas n n v  
n ql edilm sinin mü t r k pozulmas   klind  
t zahür ed n simptomokompleks olub, özünü 
ba rsaq m n li (a r , meteorizm, ishal, 
steatoreya v  s.) v  ba rsaqdank nar  lam t-
l rl  (ar qlama, metabolik pozulmalar,  auto-
intoksikasiya v  s.) büruz  verir [1]. 
B zi mü llifl rin q na tin  gör , malab-
sorbsiya sindromunun patogenezind   h zm 
fermentl rinin, xlorid v  öd tur ular n n çat -
mazl  il   alq dar olan h zm pozulmalar , 
nazik ba rsa n selikli qi as n n enteritl rl  
laq dar z d l nm si v  sorulma s thinin 
kiçilm si, ba rsaq divar nda olan qan v  
limfa damarlar n n drenaj v   n qledici funk-
siyalar n n pozulmas , metabolik disbalans, 
disbakterioz v  s. mexanizml r xüsusi rol 
oynay r [1,7]. Malabsorbsiya sindromunun 
patogenetik mexanizml rinin müxt lifliyi 
onun inki af nda  rolu olan bütün mexanizm-
l rin ayd nla d r lmas n  vacib m s l  kimi 
qar ya qoyur. Son ill rd  müxt lif patoloji  
v ziyy tl r zaman     x st liyin klinik t zahür 
formalar n n meydana ç xmas nda rolu olan, 
proliferasiya, diferensiasiya, apoptoz siqnal-
lar n n ötürülm sind   i tirak ed n sitokinl r  
xüsusi diqq t yetirilir [8].   
Sitokinl r peptid t bi tli mediatorlar olub, 
orqanizmin müdafi  reaksiyalar n n formala -
mas nda v   t nzimind   i tirak edir, immun, 
sinir, endokrin v  qanyarad c  sisteml r ara-
s nda  laq  yarad r [9]. Sitokinl rin intensiv 
öyr nilm sinin  sas s b bi   bir çox x st lik-
l rin v   sas n d   x rç ngin müalic sind  
t tbiqinin perspektividir [10]. Art q  b zi 
sitokinl r  klinik praktikada t tbiq sah sin  
malik olub, müxt lif onkoloji, infeksion, im-
munodefisit x st likl rin müalic sind  isti-
fad  edilir [11,12]. 

69 
Bel likl , t dqiqat i inin m qs di m d nin 
b dxass li  i l ri il   laq dar c rrahi müda-
xil y   m ruz  qalm  x st l rd   m liyyatdan 
vv l v  sonrak  dövrd  malabsorbsiya sind-
romunun patogenetik mexanizml rinnin d -
qiql dirilm si olmu dur. 
T dqiqat n material v  metodlar .  T dqiqat i i 
2012-2016-c  ill rd  Az rbaycan Tibb Universitetinin 
Onkoloji Klinikas nda m d   x rç ngi diaqnozu il  
müayin  v  müalic  olunmu  36-71 ya l  78 x st  üz -
rind  apar lm d r. X st l rd n 58-i ki i, 20-si is  qad n 
olmu dur. Kontrol qrupu 17 n f r sa lam  xs (ki il r 
– 10, qad nlar – 7 n f r) t kil etmi dir. 
M d   x rç nginin v  malabsorbsiya sindromunun 
kompleks diaqnostikas   üa, endoskopik, morfoloji v  
laborator  müayin  üsullar ndan istifad  edilm kl  
apar lm d r. M d   x rç ngi il   laq dar inki af ed n 
malabsorbsiya sindromunun patogenetik mexanizm-
l rini ayd nla d rmaq üçün x st l rin qan nda b zi 
sitokinl rin ( L-6 v  THF- ) s viyy sini v   qida mad-
d l rinin h zmind   i tirak ed n qaraciy rin, öd yol-
lar n n v  m d alt  v zinin  b zi marker fermentl rinin 
aktivliyini qiym tl ndirm y  imkan ver n t dqiqatlar 
apar lm d r.  
Qan serumunda alaninamintransferazan n (ALAT), 
aspartatamintransferazan n (ASAT), q l vi fosfata-
zan n, (ALP), pankreatik  -amilazan n v  lipazan n 
aktivliyi "Human" (Almaniya) firmas n n reaktiv d sti 
vasit sil  kinetik  L-6 v  THF-  sitokinl rinin qat l  
"BEST" (Rusiya Federasiyas ) firmas n n reaktiv d s-
tinin vasit sil  immunferment üsulla t yin edilmi dir. 
Biokimy vi analiz üsullar  ATU-nun klinik-biokimy vi  
laboratoriyas nda h yata keçirilmi dir. Al nm   n tic -
l r riyazi-statistik üsullardan istifad  edilm kl     sta-
tistik t hlil edilmi dir. 
T dqiqat n n tic l ri v  onlar n müza-
kir si.  M d   x rç ngi il  inki af ed n mal-
absorbsiya sindromunun klinik diaqnostikas  
qida madd l rinin h zminin pozulmas  n tic -
sind  formala an  lam tl r kompleksinin qiy-
m tl ndirilm si  sas nda apar lm d r. X st -
l rin  ks riyy tind   a r , m d  diskomfortu 
v  disfagiya kimi yerli simptomlarla yana , 
i tahan n azalmas , ar qlama, ümumi z iflik, 
meteorizm, dispepsiya kimi ümumi simp-
tomlar mü ahid  edilmi dir. Qeyd edil n  la-
m tl rin t zahür d r c si h m  i in ölçü-
sünd n, lokalizasiyas ndan v  inki af m rh -
l sind n, h m d   b dxass li  i in inki af 
etdiyi x rç ngönü x st likl rd n as l d r. 
M d   x rç ngi il   laq dar inki af ed n 
malabsorbsiya sindromunun formala mas nda 
qaraciy rin, öd yollar n n v  m d alt  v zinin 
rolunu ayd nla d rmaq üçün biz x st l ri 
hepatopankreatobiliar zonan n funksional po-
zulmalar  olmayan (I qrup) v  olan (II qrup) 
kimi 2 qrupa ay rm   v  onlar n qan nda bu 
orqanlar n marker fermentl rinin aktivliyini 
t yin etmi ik.  m liyyatönü dövrd  apar lm  
bu t dqiqatlar 27 x st d  malabsorbsiya sind-
romunu a kara ç xarma a imkan  vermi dir 
(c dv l 1). 
Son ill rd  apar lm   t dqiqatlar m d nin 
v  ba rsaqlar n mühüm immun orqanlar 
oldu unu göst rir [8]. M d -ba rsaq trak-
t nda  qida h zminin v  sorulmas n n  pozul-
malar  mübadil  prosesl rinin destabilizasiya-
s na, nutritiv çat mazl n formala mas na, 
polidefisit  v ziyy tl r   v  qida dözümsüzlü-
yün   g tirib ç xar r [9]. Müasir qeyri-invaziv 
texnologiyalar n i l nib haz rlanmas   v   t t-
biqi x st likl rin yeni diaqnostik meyarlar n  
d qiql dirm y  v  erk n diaqnostikan   yax-
la d rma a imkan ver  bil r. Qeyd edil nl ri 
n z r  alaraq, biz m d   x rç ngi  fonunda 
inki af ed n malabsorbsiya sindromu olan 
x st l rin qan nda b zi sitokinl rin ( L-6 v  
TNF- ) qat l n  t yin etmi ik (c dv l 2). 
 
 
C dv l 1. M d  x rç ngi  olan x st l rin qan nda  m liyyatdan 
vv l b zi fermentl rin aktivliyi (M m) 
 
         Göst ricil r 
Qruplar 
ALAT,  
U/l 
ASAT,  
U/l 
ALP, 
U/l 
-Amilaza, 
U/l
Lipaza,  
U/l
Kontrol qrupu, n=17 
32,5 0,8
36,7 0,7
189,2 6,1
49,2 0,9
28,7 0,6
I qrup, n=51 
40,7 1,4
41,5 0,9
203,4 8,5
61,4 1,1
29,5 0,7
II qrup, n=27 
59,6 1,9*
50,6 1,8*
275,4 10,3*
95,8 2,6*
52,8 1,5*
 
*p<0,05 – kontrol qrup il  müqayis d  
 
 

70
C dv l 2. M d  x rç ngi  olan x st l rin qan nda  m liyyatdan 
vv l b zi sitokinl rin qat l  (M m) 
 
         Göst ricil r 
Qruplar 
L-6 v   
(pq/ml) 
TNF-  
(pq/ml) 
Kontrol qrupu, n=17 
3,0 0,5
6,1 0,6
I qrup, n=51 
3,7 0,6
7,5 0,8
II qrup, n=27 
31,8 2,9*
29,3 2,4*
 
*p<0,05 – kontrol qrup il  müqayis d  
 
 
Endogen bioloji aktiv floqogen amill r 
olan  L-6 v  TNF- -n n öyr nilm si prosesi 
a rl q d r c si v  x st liyin proqnozu, müx-
t lif tip immunokompetetnt hüceyr l rin 
funksional aktivliyi bar d     m lumat ver  
bil r. 2-ci c dv ld   t qdim edil n r q ml r-
d n göründüyü kimi, malabsorbsiya  sind-
romu il   a rla m     m d   x rç ngi  olan 
x st l rin qan nda  L-6 v  TNF- -n n qat l  
kontrol qrupu il  müqayis d  müvafiq olaraq 
10,6 d f  v  4,8 d f  art q olmu dur. Apar l-
m   t dqiqatlar [9,12] göst rir ki, h zm 
orqanlar   x st likl rinin bazis terapiyas   x s-
t liyin aktivliyinin klinik-laborator göst rici-
l rinin pozitiv dinamikas na  s b b olaraq, 
sitokinl rin artm  konsentrasiyas n n azal-
ma a  meyl etm sin    rait yarad r.  
 
 
d biyyat 
 
1.
miraslanov  .T., Bayramov P.B. Abdominal onkologiya. Bak , 2004, 320 c. 
2.
  . ., 
  . . 
 
. 
, 2001, 693  . 
3.
  . . 
   
  
  
 
 
  
. 
. 
. ... 
 
. 
. 
, 2009, 43  .  
4.
  . ., 
  . . 
 
 
   
   
 
   2004 
 // 
 
 
.  . .
 
, 2006,  . 17,   3,  . 61-65 
5.
  . ., 
  . ., 
  . . 
 
   
 
 
 // 
C rrahiyy , 2014,   2, s. 86-93. 
6.
  . . 
 
 
  (
, 
, 
). 
. 
. ... 
 
. 
. 
-
, 2000, 40  . 
7.
  . ., 
  . . 
 
 
 // 
. 
. 
, 
, 
. 2002,   3,  . 18-26 
8.
  . ., 
  . . 
   
. 
: 
, 2003, 96  . 
9. Alexander H.R., Feldman A.L. Tumor necrosis factor: basic principles and clinical application in systemic and 
regional cancer treatment // Steven A., Rosenberq M.D., eds. Biologic Therapy of Cancer. Philadelphia: Lippincott, 
2000, N. 2, p. 174-193 
10. Nanks J.B., Jones R.S., Minasi J.S. Tumors of the stomach and duodenum.  n: L.M.Nyhus (ed) Schackelfords 
surgery of the alimentary tracts Philadelphia,  1996. - v. 2, p. 88-96 
11. Parkin D.M., Bray F., Ferlay J. Global cancer statistics, 2002 // CA cancer J. Clin., 2005, N. 1 , p. 74-108 
12. Parton  M., Gore M., Eisen T. Role of Sitokine  Therapy in 2006 and Beyond for Metastatic Renal Cell Cancer // J. 
Clin. Oncol, 2006, N. 4, p. 5584-5592  
 
 
 
 

71 
  . .,  
  .
., 
  . .  
 
 
   
 
 
  
 
 
 
 
 
 
   
-
 
   
 
 
, 
 
 
.   
 
 
 
, 
     
 
 
 
 
 
 
   
 
 
.   
 
 78 
 
 
 
 
 
 
, 
, 
 
,  -
, 
,   
 
 
 IL-6   TNF- . 
 
, 
   
 
,   27 
 
 
 
 
.    
 
 
 51 
 
 
   
 
 
   
 
 
 
 
 
 
 
, 
 
   
 
,   
 
 
 
 IL-6   TNF- . 
 
 
 
Mirzoyeva R.S.,  Gaziyev  .U., Guliyev  .R.  
 
Laboratory markers and cytokines of malabsorption syndrome  
in gastric canser 
 
Clinic of Oncology and Clinical Biochemistry Laboratory,  
Azerbaijan Medical University, Baku 
 
Summary.  The article presents the results of a study conducted to investigate the pathogenetic mecha-
nisms of the development malabsorption syndrome in patients with gastric cancer. In the blood of 78 patients 
with gastric cancer was determined by the activity of enzymes ALT, AST, alkaline phosphatase,  -amylase, 
lipase, and the content of the cytokines IL-6 and TNF- . In studies performed in the preoperative period of 
27 patients were identified malabsorption syndrome. Unlike the other 51 patients with gastric cancer in these 
patients, along with gastrogen reasons noted increased activity of liver marker enzymes, pancreatic and 
biliary tract, as well as the increase of IL-6 and TNF-  cytokines. 
 
  
 
R yçi:  biol.e.d., prof. A.M. f ndiyev 

72 
J, 2016,  3, 72-75               
N c fquliyeva P.H., Abbasov P.A., Sultanova M.C. 
 
P YL NM Y  GÖR   CRA ED L N LAPAROSKOP K M D K Ç LTM  
M L YYATININ M D N N PASSAJ FUNKS YASINA T S R  
 
Az rbaycan Tibb Universitetinin II C rrahi x st likl r v   üa diaqnostikas  kafedralar , Bak  
 
Xülas
. 2013-2015-ci ill rd  38 x st d  m d nin boru killi rezeksiyas  – Sleeve qasrektomiya  m liy-
yat  apar lm d r. X st l rd n 4-ü ki i, 34-ü qad n, ya  interval  23-64 aras nda olmu dur. BK   n az   35,3 
kq/m
2
,  n çoxu  65,7 kq/m
2
 olmu dur.  n kiçik boylu x st  146 sm,  n hündür boylu x st  179 sm olmu dur. 
X st l ri b d n kütl si 94 kq-dan 193 kq-a q d r olmu dur. X st l rin b d n kütl si 6 ay  rzind  art q 
kütl nin 70-50%-  q d r azalm d r. Bu azalma ümumi kütl nin 25-48%-ni t kil etmi dir. T krar kök lm  
qeyd edilm mi dir. 
Mü ahid l rd n ayd n olmu dur ki, kütl  itkisinin böyük qismi  m liyyatdan sonrak  birinci ild ,  sas n 
ilk 6 ayda olur. Boru killi  m d    m liyyat ndan sonra  1-2-illik müdd td  art q kütl nin 40-100%-i itirilir.  
Açar sözl r: piyl nm , b d n kütl si indeksi, m d nin boru killi rezeksiyas  
 
: 
, 
 
 
, 
 
 
 
Key words: obesity, body mass index, sleeve gastrectomy
 
 
Piyl nm  müasir c miyy tin ciddi tibbi-
sosial v  iqtisadi problemidir. Piyl nm nin 
aktuall  ilk növb d  onun geni  yay lmas  
il   laq dard r. Piyl nm d n Dünya  halisinin 
7%-i  ziyy t ç kir. Az rbaycanda  m k qabi-
liyy tli insanlar n orta hesabla 10-15%-nin 
piyl nm d n, 15-20%-nin is  art q ç kid n 
ziyy t ç kdiyi qeyd edilir 
[1]. 
 Son ill r  ks r 
ölk l rd   h m böyükl r, h m d   u aqlar ara-
s nda piyl nm nin yay lmas nda  h miyy tli 
art m mü ahid  edilir.  qtisadi c h td n inki-
af etmi  bir çox ölk l rd  ax r nc  onillik-
l rd  piyl nm nin yay lmas  2 d f  art b 
[2]
. 
Piyl nm  çox vaxt a r yana  patologiyalarla, 
o cüml d n metabolik sindrom, 2-ci tip 
k rli diabet, arterial hipertenziya, dislipide-
miya, ateroskleroz, ür yin i emik x st liyi, 
ür k-damar çatmazl , reproduktiv funksiya-
lar n pozulmas , istinad-h r k t aparat n n 
x st likl ri v  s. il  mü ayi t edilir. Piyl nm  
orqanizmd  art q piy y lmas  il  xarakteriz  
edil n, tez-tez residivl
n çoxamilli bir 
sindromdur. Statistik göst ricil r  gör , son 
bir ild  piyl nm nin tezliyi iki d f  art b. 
Reproduktiv ya  h ddind  olan qad nlar n 30-
60 faizi art q b d n kütl sind n, 25-27 faizi 
is  piyl nm d n  ziyy t ç kir. 
H ddind n ar-
t q kalorili qidalar n, xüsusil   d  ya l  qida-
lar n q bulu
, oturaq h yat t rzi, az h r k t-
lilik, metabolizmin a a   s viyy li olmas , 
yuxusuzluq, stress, genetik amill r v  s. 
p
iy-
l nm nin  sas s b bl ri hesab edilir [3,4]. 
 
Art q b d n kütl si v  piyl nm nin d r c -
sinin müxt lif ölçülm  kriteriyalar  vard r, 
lakin universal üsul kimi, b d n kütl si 
indeksind n (BK ) istifad  edilir. B d n küt-
l si indeksi, b d n kütl sinin kiloqramla 
kütl sinin metrl rl  ifad  edil n boy uzunlu-
unun kvadrat na nisb til  hesablan r.  g r 
BK : 20-25-dirs  "Normal kütl "; 26-29,9 
aras nda is  "Art q kütl li"; 30-39,9 aras nda 
is  "Piyl nm "; 30-34 – I d r c li piyl nm ; 
35-39 – II d r c li piyl nm ; 40-dan yuxar -
d rsa, III d r c li piyl nm  "H dsiz piy-
l nm " say l r [5,6].
 
BK  26-35 aras nda olan 
insanlarda dietoloqun n zar ti alt nda p hriz, 
d rman müalic si, fitness il  ar qlama müm-
kün olur. BK  35-d n yuxar  olan kütl  
art ql   v   k rli diabet problemi ya ayan 
x st l rd   p hriz, idman v  müxt lif d rman 
vasit l rinin t tbiqin  baxmayaraq, çox za-
man  ikay tl r oldu u kimi qal r. Bu zaman 
sonuncu v   n güv nli ç x  yolu c rrahi  m -
liyyat hesab edilir. Art q kütl nin v   k rli 
diabetin müalic si istiqam tind  t tbiq edil n 
c rrahi müalic  üsullar  “Bariatrik – Meta-
bolik c rrahl q” ad  alt nda birl dirilir. 
Bariatrik c rrahl q ifad si “Baros” (yunanca 
a rl q, köklük) sözünd n götürülmü dür 
[7,8]. 
Bu  m liyyatlardan sonra x st l r 40-

73 
100 kq -a q d r ç ki verir (yenid n artmamaq 
rtil ), eyni zamanda  k rli diabet, ür k- 
damar sistemi x st likl ri v  oynaq problem-
l ri aradan qalx r. Bariatrik c rrahl n u ur-
luluq d r c si 75-80 faiz qiym tl ndirilir 
[9]
. 
Bariatrik c rrahi müalic  növl ri müxt -
lifdir. Haz rki dövrd   n effektiv, geni  
istifad  edil n  m liyyat “Sleeve qastrekto-
miya”  m liyyat d r. Sleeve qastrektomiya 
“m d nin vertikal rezeksiyas ” v  ya “boru-
killi m d  yarad lmas ” da adland r l r. 
M d nin böyük  yriliyi k silib ç xar laraq 
h cmi 80-85 % kiçildilmi  bir boru killi 
m d  yarad l r [10,11]. Boru m d   m liyya-
t nda kütl  itkisi iki mexanizm üzr  mümkün 
olur: 1) m d  h cminin kiçildilm si il  mexa-
niki 
m hdudla d rma
; 2) hormonal t sir. 
Qrelin (
Ghrelin) adl  bioloji aktiv madd nin 
sintez edildiyi m d  toxumas   ç xar ld na 
gör  hormon d yi ikliyi meydana g lm si 
n tic sind  kütl  itkisi olur. Qrelin m d nin 
fundal hiss sind ki oksintik hüceyr l rd n 
ifraz edil n 28 amintur u qal ndan ibar t bir 
peptiddir. Bu hormonal amil hipotalamus 
nahiy sind  acl q reseptorlar n  aktivl dir-
m kl   i tahan  art rmaq xass sin  malikdir. 
M d kiçiltm   m liyyat  zaman  qrelinin ifraz 
edildiyi hiss , y ni m d nin dib hiss si ç -
xar ld na gör , i tah da azal r v  bunun 
say sind  ar qlama ba  verir 
[12]
.  
Ölk mizd  bu c rrahiyy  2010-11-ci ill r-
d n, ilk d f  xarici müt x ssisl rin i tirak  il  
t tbiq edilmi dir. 2013-cü ild  ilk d f  olaraq 
bizim t r fimizd n Sleeve qastrektomiya 
m liyyat  apar lm d r. 
T dqiqat m z n m qs di b d n kütl si 
indeksi (BK ) 35-d n yuxar  olan, piyl n-
m d n v  bununla ba l  meydana ç xan bir 
s ra metabolik pozuntulardan  ziyy t ç k n 
x st l rd  “Sleeve qastrektomiya” – Boru-
killi m d  rezeksiyas   m liyyat n n m d -
nin passaj funksiyas na t sirini öyr nm kd n 
ibar tdir.