S. F. Amirov, M. S. Yoqubov, N. G’. Jabborov elektrotexnikaning nazariy asoslari

1-masala: magnit induksiyasi
В = 0,8 Tl
bo'lgan bir jinsli magnit
maydonda uzunligi
l


m
eni
d=0,2 m
mis simdan yasalgan
ramka
=314 1/s
burchak tezlik bilan aylanmoqda (2.3- rasm).
,
2
sin
2
1
2
0
m
Τ
m
Ι
π
dt
ωt
Ι
Τ
I



rta
o'

ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI

79
Ramkadagi

mis
sim
o'ramlar
soni
w


.
Ramkada
induksiyalangan
EYuK
ni
ramkaning burchak tezligiga
bog'liqligini aniqlang.
Yechish. Ko'rilayotgan ramka
bir xil sharoitda turgan 25 ta
kvadratsimon
konturlardan
iborat. Binobarin, bitta konturda
induksiyalanayotgan
EYuKni
aniqlab, keyin uni
w
ga
2.3-rasm ko'paytirish kifoya.
Ramka konturida induksiyalanadigan EYuK ni
dt
d
е
k



formula
asosida aniqlaymiz. Buning uchun vaqt bo'yicha magnit oqim
o'zgarishini bilish lozim. Ramkaning boshlang'ich holatida (2.3-
rasm) konturni maksimal magnit oqim Ф kesib o'tadi, ixtiyoriy
boshqa holatda esa Ф
= Ф
m
cos
 = Ф
m
cos
t
.
Binobarin, bir o'ramdagi EYuK:
.
sin
)
sin
(
)
cos
(
ωt
ω

ωt
ω

dt
ωt
d

dt
d

e
m
m
m
k













Ramkadagi

w
o'ramlar uchun esa
.
sin α
ω
w
dt
d
w
w e
e
m
k







Bu tenglamaga qiymatlarni qo'yib,

)
(

f
e 
ni topamiz
.
sin

8
310

2
0
25
0
8
0
25
314
sin
ωt V
,
,
,
,
ωt
ld
B
w
e
m









Sinusoidal tok zanjirlarining tahlilida amplituda va shakl

koeffitsiyentlaridan keng foydalaniladi.
Amplituda
koeffitsiyenti
davriy
o'zgaruvchi
funksiyaning
amplitudasini uning ta'sir etuvchi qiymatiga nisbati bilan aniqlanadi.
Sinusoidal tok uchun:
.
2


Ι
Ι
k
m
α

Shakl koeffitsiyenti davriy o'zgaruvchan funksiyaning ta'sir

etuvchi qiymatini uning o'rtacha qiymatiga nisbati bilan aniqlanadi.
Sinusoidal tok uchun:
.
,
π
Ι
π
Ι
Ι
Ι
k
m
m
Ш
11
1
2
2
)
2
(
2




rta
o'

Shunday qilib, agar so'z davriy o'zgaruvchan kuchlanish va toklar

to'g'risida ketsa, u holda odatda ularning ta'sir etuvchi qiymatlari
tushuniladi.

ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI

80
Elektrotexnika qurilmalarida juda kichik va katta tok va

kuchlanishlar uchraydi. Radiopriyomnik kirishidagi kuchlanish bir
necha mikrovolt atrofida bo'ladi. Elektr uzatish liniya simlari
orasidagi kuchlanish 500, 750 va 1150 kV larga yetadi.
Tranzistorlardagi toklar 1 mA dan ancha kichik, metallurgiyadagi
elektr pechlarda esa tok bir necha yuz kA larga yetadi.