S. X. Babadjanova, X. M. Bobojonova Dorivor o‘simliklar florasi va sistematikasi

Malina - 
Rubus idaeus L

---

102 
Mumkin emas! 
Malina allergiyani qo‘zg‘atishi mumkin. Shuningdek, podagra, 
buyrak kasalliklari, gastrit va oshqozon yarasiga chalingan bemorlar ehtiyot 
bo‘lganlari ma’qul. 
Nazorat savollari 
1.
Na’matak turkumiga kiruvchi turlar haqida ma’lumot bering. 
2.
O‘zbekistonda qaysi na’matak kengroq tarqalgan ? 
3.
Behini xalq tabobatida qaysi kasalliklarni davolashda ishlatiladi ? 
4.
Oddiy bodomning tabobatda qaysi qismidan foydalaniladi ? 
5.
Chetan turkumiga kiruvchi o‘simlklarni sanab o‘ting. 
6.
Maymunjon turkumiga kiruvchi turlarning dorivorlik xususiyati haqida 
ma’lumot bering. 

---

103 
13-mavzu. Dukkakdoshlar (Fabaceae) va Toshbaqatoldoshlar (Rutaceae) 
oilasi 
Burchoqdoshlar
(dukkakdoshlar), 
(Fabaceae). 
ikki 
urugʻ 
pallali oʻsimliklarning bir oilasi. Yer yuzining hamma mintaqalarida keng 
tarqalgan. 
Baʼzan 
B.ni 
3 
kenja 
oila 
 mimozadoshlar (Mimosaceae),
sezalpindoshlar (Caesalpiniaceae) 
va kapalakguldoshlar (Papilionaseaye 
yoki 
Fabaceae)ga 
ajratiladi. 
Burchoqdoshlarning barglari koʻpincha ketma-ket joylashgan, odatda, yon bargli 
va murakkab. Gullari asosan boshoqsimon, shingilsimon yoki kallaksimon 
toʻpgullarda oʻrnashgan, odatda zigomorf, ayrimlarida aktinomorf. Mevasi -
dukkak. 
Burchoqdoshlarning 
12000 
turni 
birlashtirgan 
500 turkumi (Oʻzbekistonda 528 turni uz ichiga olgan 57 ta turkumi) bor. B.dan 
oqsilga boy boʻlgan mosh, noʻxat, loviya, soya, yer yongʻoq oziq-ovqat uchun, 
toʻyimli oʻtloq oʻsimliklaridan beda, sebarga, esparset yemxashak uchun koʻplab 
ekiladi. Burchoqdoshlar orasida texnikada ishlatiladigan qimmatbaho mahsulotlar 
olinadigan, balzamli va qimmatbaho yogʻoch olinadigan daraxtlar bor. 
Yeryongʻoq,Sano, qashqarbeda,  shirinmiya,  shildirbosh,  oqquray,  afsonak kabila
rdan olinadigan alkaloidlar, glyukozidlar,  smolalar, vitaminlar va organik 
kislotalar tibbiyotda 
turli 
kasalliklarni 
davolashda 
ishlatiladi. 
Choʻllarda 
uchraydigan 
qizboltir, oqmiya, achchiqmiya kabilar 
zaharli 
hisoblanadi. 
burchoqdoshlar ning baʼzi zaharli turlari (derris, lonxokarpus) insektitsid sifatida 
ishlatiladi. Ko‘p burchoqdoshlar (akatsiya, gledichiya, tuxumakva b.) manzarali 
oʻsimlik sifatida ekiladi. Burchoqdoshlarga mansub koʻp oʻsimliklarning ildizida 
atmosfera azotini oʻzlashtiradigan azotobakter yashaydi.