SahibkarliğİN Əsaslari

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

Sahibkarlıq mühiti 

Bazarın  kontingentləri  (satıcılar  və  alıcılar;  sahibkarlar  və  muzdlu  işçilər; kreditorlar və  borc 

götür

ənlər) təcrid olunmuş şəraitdə yaşaya bilmirlər, önlar müəyyən mühitdə fəaliyyət göstərir 

v

ə öz mövqelərini bu baxımdan müəyyənləşdirirlər. İqtisadi şərait alıcıların malik olduqlan pul 

v

əsaitlərinin həcmindən asılıdır. Bu alıcıların ödəməyə hazır olduqlarını yə həmin məbləğə əldə 

etdikl

əri məhsul növlərini müəyyənləşdirir.  İqtisadi  şərait eyni zamanda sərbəst  iş  yerlərinin 

sayı,  işçi  qüvvəsinin  artıqlığı  və  çatışmamazlığı  ilə  də  müəyyən olunur. Bu da əmək 

müqavil

əsinin bağlanmasına və işçilərin əmək haqqının səviyyəsinə əhəmiyyətli dərəcədə həsir 

edir.  İqtisadi  şərait  pul  resurslarının  miqdarı  ilə  də  müəyyən olunur. Buna da investisiya 

kapitalı, borclar və istiqrazlar aiddir. Borclar borc vəsaitlərinin həcminə təsir göstərir və həmin 

v

əsaitlər işgüzar əməliyyatları maliyyələşdirmək üçün biznes fəaliyyətinə yönəldilir. 

İqtisadi  şəraitə  siyasi situasiyalar da əhəmiyyətli dərəcədə  təsir göstərir.  iqtisadiyyatın  idarə 

edilm

əsi hakimiyyətdə  olan  qurumun  apardığı  siyasətlə  səciyyələnir. Biznes və  onun 

iştirakçıları müvafiq hüquqi mühit çərçivəsində fəaliyyət göstərirlər. Belə ki, onların fəaliyyəti 

mü

əssisə və şirkətlər haqqında qanunla; əmtəə və xidmətlərin satışının müəyyən hissəsi - əmtəə 

satışı haqqında qanunla; muzdlu işçilərin işə qəbul edilməsi - məşğulluq və əmək mühafizəsi 

haqqında  qanunla  tənzimlənir.  İqtisadi  fəaliyyəti tənzimləyən qanunlar parlament tərəfindən 

q

əbul edilir. Bu proses həm də siyasi şəraitin təsiri nəticəsində formalaşır. Sosial-mədəni mühit 

mü

əyyən zövq və və modaya uyğun olan məhsullara əhalinin üstünlük verməsi ilə xarakterizə 

olunur. Sosial-  m

ədəni mühitdən asılı olaraq adət və dini normalar alıcıların həyatına birbaşa 

t

əsir göstərir. Sosial-mədəni mühit ayrı-ayn şəxslərin əmək fəaliyyətinə, öz növbəsində onların 

əmək  haqqının  həcminə,  əmək  şəraitinə  güclü təsir göstərir. Texniki mühit elmi-texniki 

t

ərəqqinin  inkişaf  səviyyəsini  əhatə  edir. Texniki mühit məlumatların  işlənməsinin 

avtomatlaşdırılması sahəsində sahibkarlıq fəaliyyətinə əhəmiyyətli təsir göstərir. Araşdırmalar 

göst

ərir ki, ticarət-sənaye  əməliyyatları  nə  qədər  çox  avtomatlaşdırılırsa,  bu  zaman  işçi 

qüvv

əsinə olan tələb də bir o qədər aşağı düşür. Bunlar isə son nəticədə məşğulluq və əmək 

haqqının  səviyyəsinə  güclü təsir göstərir. Fiziki və  coğrafi  mühit  sahibkarlıq  fəaliyyətinin 

h

əyata keçirilməsi üçün təbii  şərait ilə  xarakterizə  olunur. Bu zaman xammal və  enerjii 

resurslarının  əldə  edilməsi,  iqlim,  mövsümi  şərait, həmçinin avtomobil, dəmir yolu, dəniz və 

hava n

əqliyyatının  vəziyyəti  nəzərə  alınmalıdır.  Bunlar  şirkət, müəssisə  və  firmaların 

yerl

əşməsinə, xammal və  materialların  əldə  edilməsinə  çəkilən xərclərə, məhsulların 

bölüşdürülməsinə  və  işçi  qüvvəsinin cəlb edilməsinə  birbaşa  təsir göstərir.  İnistitusional 

t

əşkilati-texniki mühit müxtəlif texniki strukturların yaradılması ilə xarakterizə edilir. Onların 

say

əsində kommersiya və işgüzar əməliyyatlar həyata keçirilir.  

     T

əşkilati-texniki strukturlar özlüyündə aşağıdakıları birləşdirir:  

- banklar (maliyy

ə xidmətinin göstərilməsi); 

 -

topdansatış  və  pərakəndə  ticarət müəssisələri (əmtəələrin  bölüşdürülməsi üzrə  xidmətlərin 

göst

ərilməsi);  

-

ixtisaslaşdınimış firma və idarələr (xüsusi xidmətlərin, o cümlədən hüquqi, mühasibat, auditor 

xidm

ətlərinin göstərilməsi); 

 -  t

əhsil müəssisələri (fəhlə  və  qulluqçuların  hazırlanması);  -  bazarın  öyrənilməsi üzrə 

agentlikl

ər (bazar haqqında informasiyaların verilməsi);  

- reklam agentlikl

əri (reklam fəaliyyəti);  

- 

iş  yerləri üzrə  kontorlar  (işçi  qüvvəsinin  axtarılmasına  köməklik göstərilməsi);  -  nəqliyyat 

agentlikl

əri (məhsulların daşınması); 

---

-

sığorta şirkətləri (əmlak sığortası, insanların həyatının sığortalanması);  

- kommunal xidm

ətlər (istilik, su, enerji təchizatı); 

 -mal gönd

ərənlər (xammal, ehtiyat hissələri, hazır məhsul, maşın \’ə avadanlıqların təchizatı); 

 -rabit

ə  vasitələri və  informasiya göndərilməsi (informasiya və  reklam xidmətinin 

yerl

əşdirilməsi).  

Biznesi spesifik növ müxt

əlifliyi ilə  səciyyələndirdikdə  burada ilk növbədə  mübadilənin 

mahiyy

əti,  qarşılıqlı  səmərəlilik prinsipi, kommersiya  əməliyyatları,  sahibkarlıq  mühitinin 

t

ərkib hissəsi olan kommersiya münasibətləri üstünlük təşkil edir.