ŞAHİN ƏHMƏdov

2.3. Qurunun və geoloji mühitin monitorinqi.
Torpaq monitorinqinin əsas məsələləri
– a) Torpaq 
örtüyünün zaman və məkanca antropogen və təbii dəyişməsini 
təyin edən amil və proseslərin öyrənilməsi; b) torpaqların 
xüsusiyyətlərinin 
və 
onların 
təbii 
münbitliyinin 
müəyyənləşdirilməsi və qiymətləndirilməsi; c) torpağın 
pestisid, ağır metallar və digər inqridiyentlərlə çirklənməsinə 
nəzarət; ç) torpağın tərkib və xüsusiyyətlərinin, həmçinin 

---

172 
torpaq 
örtüyünün 
dəyişməsinin 
tendensiya 
və 
proqnozlaşdırılmasının aydınlaşdırılması. 
Bu məsələlər, xüsusi seçilmiş sahələrdə distansion 
tədqiqat 
metodlarından 
istifadə etməklə, stasionar və 
yarımstasionar müşahidələrin köməyi ilə həll olunur. Müşahidə 
obyektləri kimi, bütün əsas torpaq-iqlim zonalarında yerləşən 
və intensiv antropogen təsirlərə məruz qalan tipik landşaftlar 
seçilir. Paralel olaraq, fon ərazilər də tədqiq olunur. 
Hər tərəfdə monitorinq:
a) xüsusən toksiki olan ağır 
metallar – civə, qurğuşun, kadmium; b) xüsusən toksiki olan 
üzvü çirkləndiricilər – benz(a)piren, polixlorbifenid. 
Ümumi monitorinq
– lokal tullantılar zamanı torpağa 
daxil olan toksikantlar (sink, nikel, vanadium, manqan və s.); 
kənd təsərrüfatı məhsullarında toplanma qabiliyyətinə malik 
üzvü çirkləndiricilər. 
Torpağı çirkləndirən əsas mənbələrə uyğun olaraq, 
iki müşahidə obyekti ayırırlar: 
 
1) 
kənd 
təsərrüfatı 
rayonlarının 
torpaqları
(nümunələrin götürülməsi ildə iki dəfə - yazda, qarın 
əriməsindən sonra və vegrtasiya dövründən sonra). Ağır 
metalların torpağa daxil olma intensivliyini təyin etmək üçün, 
qar nümunəsinin götürülməsi hər il qışın sonunda aparılır.