ŞAHİN ƏHMƏdov

İxtisaslaşdırılmış məntəqələr
1) 
çirklənmiş 
su 
obyektlərində; 
2) 
elmi-tədqiqat 
məsələlərin həlli üçün zəif çirklənmiş rayonlarda (fon 
monitorinqi). 
Müvəqqəti 
ekspedisiya 
məntəqələri. 
Müşahidə məntəqələri reprezentativ tələbatları təmin 
etməli və çayların məsrəfi, sututarlarda suyun 
səviyyəsi və digər hidroloji məlumatlara malik 
olmalıdır. 
Çaylarda, göllərdə və su anbarlarındakı 
müşahidə məntəqələri, adətən çirkab suların tillandığı 
zonalarda yerləşdirilir.Məntəqələr seçilən zaman əsas 
obyektlər şəhərlərin
Şək.6.8.
Daim lövbərlənmiş müasir dəniz buyu.
və məskumlaşmış iri məntəqələrin çirkab və 
leysan sularının tullandığı yerlərdir. 

---

164 
Hər bir məntəqədə azı iki-üç tədqiqat yeri 
ceçilməlidir: biri çirklənmə mənbəyindən yuxarıda 
(verilmiş 
məntəqəyə 
nəzərən 
obyektin 
fon 
vəziyyətinin xarakteristikası üçün), biri-ikisi isə 
çirklənmə mənbəyindən aşağıda. 
Suyun mütləq şəkildə təyin olunan 
keyfiyyət göctəriciləri:
- suyun temperaturu;
- asılmış maddələr; 
- 
pH
; 
- həll olmuş oksigen; 
- oksigenin biokimyəvi sərfi; 
- iylər; 
- əsas ionlar; 
- biogen komponentlər; 
- 
kimyəvi 
çirkləndiricilər: 
neft 
məhsulları, 
fenollar, 
pestisidlər, 
ağır 
metal 
birləşmələri; 
- radionuklidlər. 
Səth 
və 
yeraltı 
suların 
çirklənmə 
dərəcəsinin qiymətləndirilməsi müxtəlif kimyəvi, 
fiziki, bioloji göctəricilərə əsasən həyata keçirilir. 
KÇG
10
göstəricisi (maddənin YVKH –ni 10 dəfə aşan 
kimyəvi çirklənmə göstəricisi) aşağıdakı kimi təyin 
olunur:



10
1
10
i
i
i
YVKH
C
KÇG
burada 
i
C
- suda i-ci kimyəvi maddənin 
konsentrasiyası, 
i
YVKH
- balıq təsərrüfatı üçün 

---

165 
müəyyən edilmişdir. Ekoloji böhran (EB) və ekoloji 
fəlakət (EF) zonaları üçün səth və yeraltı suların 
çirklənmə dərəcəsinin qiymətləndirilməsinin bəzi 
meyarları cəd. 2.1 və 2.2 –də verilmişdir.