Salom Dunyo! yoziladi va uni Birinchi htm qilib

Dasturiy mahsulotni yaratish harajatlari:

bevosita loyihalash, dasturlash, foydalanuvchi talablari asosida hatolarni 

tuzatish va sinash - S1ya;


dasturiy mahsulotning tajriba nushasini yaratish – S2ya; 


dasturiy mahsulot yaratishni avtomatlashtiruvchi dasturiy vositalar va 

texnologiyalarni yaratish, qo’llash va tayyorlash - S3ya;

dasturiy mahsulot yaratishni avtomatlashtirishda foydalaniladigan EHM – 

S4ya;

---

33


mutaxassislarni tayyorlash va malakasini oshirish – S5ya harajatlaridan 

iborat.
Asosiy harajatlar Syani tashkil etuvchilaridan S1ya va S2yalar dasturiy 

mahsulot yaratishning bevosita harajatlari, S3ya va S4yalar esa dasturiy mahsulot
yaratish jarayonining (dasturiy va apparat)tahminoti harajatlari hisoblanadi. 
Dasturiy mahsulotlarni yaratishga ketgan bevosita harajatlar - S1ya, dasturiy
mahsulot hayot tsiklining asosiy tashkil etuvchisidir. Bevosita harajatlarni dastur 
hajmi(Dx)ning mexnat unumdorligi(M)ga nisbati va mehnat sarfining o’zgarish
koeffitsient(sij)lari ko’paytmasi ko’rinishida keltirish mumkin. Dasturiy 
mahsulotning tajriba nushasini yaratish harajatlari – S2ya, tashuvchi (disk)lar,
nusaha olish va dastur komponentlarini yig’ish(S2ya1) harajatlari; hujjatlarning 
to’liq komplektini ishlab chiqish(S2ya2) harajatlaridan iborat. Dasturiy mahsulot
yaratishni avtomatlashtiruvchi dasturiy vositalar va texnologiyalar harajatlari - 
S3ya,
dasturni 

yaratishni

avtomatlashtirish 
tizimi
va

texnologiyasini

yaratish(S3ya1) harajatlari, avtomatlashtirish vositalari va texnologiyasini 
o’zlashtirish va joriy etish(S3ya2) harajatlari, dasturiy mahsulot yaratish davomida
avtomatlashtirilgan dastur yaratish tizimidan foydalanish(S3ya3) harajatlaridan 
iborat: S3yaqS3ya1QS3ya2QS3ya3.
Dasturiy mahsulot yaratishni avtomatlashtirishda foydalaniladigan EHM 
harajatlari – S4ya, EHM sotib olish va o’rnatish, dasturiy mahsulot yaratish
davomida(tya) EHMdan foydalanish harajatlarini o’z ichiga oladi: S4yaqa4tya, bu 
yerda a4-mashina vaqtining narhi.
Dasturiy mahsulotni yaratishga ketgan jami harajatlarni aniqlashning yana bir 
usuli:
Sq(1Qq){∑ TiLkn.iWi[(1QKk)(1QKu)QKkx]QTmb×e} 

bu yerda Ti – 1-darajali dasturchining dasturni yaratishga sarf qilgan vaqti,

odamG’kun; 
Lkn.i – 1-darajali dasturchining ish haqi, so’m.G’kun;
Wi – 1-darajali dasturchilar soni; 
Kq – qo’shimcha ish haqi koeffitsienti;

---

34
Ku – ish haqiga ustiga qo’shilgan mablag’ koeffitsienti; 

Kqh – qo’shimcha harajatlar koeffitsienti;
q –rentabellik normasi, dasturni tayyorlayotgan korxonaning daromadi; 
Tmb – mashina vaqti, dasturni hatolarini tuzatishga ketgan, soat;
e – ekspluatatsiya harajatlari, mashina vaqtining 1 soatiga ketgan harajat, so’m. 
Ekspluatatsiya harajatlari amortizatsiya (Ma) va elektrquvvati (Mel) harajatlaridan
iborat.
Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining rivojlanishi insoniyat
oldida yangi imkoniyatlar yaratibgina qolmasdan, yangi vazifalarni ham yukladi. 
Biz bu maqolada shu vazifalardan biriga, yahni zamonav_iy axborot
texnologiyalarining multimedia vositalaridan foydalangan holda tahlim berishning 
yangi bosqichiga, elektron darsliklarni tahlim jarayonida qo’llash imkoniyatlariga
va ularni yaratish harajatlarini aniqlash texnologiyalariga to’htalib o’tdik.