Samarqand davlat universiteti ehtimollar nazariyasi tarixi

Blez Paskal
(1623-1662) 

---

9 
va 
Pyer Ferma
(1601-1665) 
yozishmalarida vujudga keldi, deb hisoblash mumkin. Bu yozishmalardan 
Paskalning uchta xati (29 iyul, 24 avgust va 27 oktyabr, 1654 yil) va Fermaning 
to‘rtta xati (kuni yozilmagan xat, 9 avgust, 29 avgust, 25 sentyabr, 1654 yil) 
saqlanib qolgan. 
Paskal va Ferma xatlarida ehtimol tushunchasi yo‘q va ularning ikkalasi 
ham hodisaning ro‘y berishi uchun imkoniyatlar sonini qarash bilan 
chegaralanganlar. Birinchi bo‘lib ular yutuqni taqsimlash haqidagi masalani 
to‘g‘ri hal qildilar.
Paskalning ehtimollar nazariyasi masalalariga qiziqishiga fransuz qiroli 
saroyi xizmatchisi 
Shevalede Mere
(1607-1678
) 
bilan uchrashuvlari va 

---

10 
suhbatlari sabab bo‘lgan. Mere falsafa, adabiyot hamda qimor o‘yinlari ishqibozi 
bo‘lib Paskalga quyidagi savollarni beradi:
1. Ikkita soqqani tashlaganda hech bo‘lmaganda bir marta ikkita oltilik 
chiqishiga imkon beruvchi hollar soni qanday tashlashda ikkita oltilik bir 
vaqtning o‘zida chiqmaslik hollari sonidan katta bo‘lishi uchun bu soqqalarni 
necha marta tashlash kerak?
2. Yutuq chiqqan zarur ochkolarni to‘plamasdan o‘yinni to‘xtatganlarida 
o‘yinchilar o‘rtasida yutuqni qanday taqsimlash kerak?
Paskal birinchi o‘yinchi ikki partiyani yutib, ikkinchisi bitta ham partiyani 
yutmagan hamda birinchi o‘yinchi bitta partiya yutgani, ikkinchisi birorta 
yutmagan hollarni ko‘rib chiqdi. Birinchi holda birinchi o‘yinchi 56, ikkinchisi 6 
pistol, ikkinchi holda yutuqlar mos ravishda 44 va 20 pistol bo‘lishi kerakligini 
ko‘rsatdi. Ferma esa boshqa mulohaza yuritib, ikki o‘yinchi orasidagi yutuq 11 
ning 5 ga nisbati kabi taqsimlanishi kerak, deb xulosa chiqardi. U so‘ngra uch 
o‘yinchi bo‘lgan holda ham yutuqni bo‘lish masalasini xuddi shunday
mulohazalar orqali yechish mumkinligini ko‘rsatdi. Golland matematigi