Samarqand davlat universiteti psixologiya va ijtimoiy fanlar fakulteti ijtimoiy fanlar kafedrasi

A)Jismoniy integrasiya. Integrasiyaning bu shakli nogiron va nogiron bulmagan bolalar urtasidagi jismoniy farkni kamaytirishga qaratilgan. Oddiy maktab bilan yonma-yon joyda nogiron bolalar uchun maxsus bo’lim yoki sinf tashkil qilish mumkin.

• 
  Funksional integrasiya. Bu shakl nogiron va nogiron bo’lmagan bolalar o’rtasidagi funksional muammolarni kamaytirishga qaratilgan.
  
• 
  Ijtimoiy integrasiya. Itegrasiyaning bu shakli ijtimoiy muammolarni kamaytirishga qaratilgan va u nogiron hamda nogiron bo’lmagan bolalar o’rtasidagi o’zaro aloqani qo’llab – quvvatlaydi.
  

Jamiyatga integrasiya qilish kabilar.
Inkyuziv ta’limning maqsad va vazifalari:
Inklyuziv ta’lim tizimida quyidagi maqsad va vazifalarning hal etilishi talab etiladi:
- ta’lim muassasasida imkoniyati cheklangan bolalar va usmirlarning ta’lim olishlari uchun zaruriy psixologo - pedagogik, korreksion sharoitlarni yaratish, ularning imkoniyatiga yunaltirilgan umumta’lim dasturlari va korreksion ishlarni amalga oshirish orqali ruxiy rivojlanishi, ijtimoiy moslashtirishni amalga oshirish;
- ukuvchilarning ta’limdagi tenglik xukukini kafolatlash;
- jamiyatning va oilaning faol ishtirokida nogiron va saglom
bolalarning extiyojlarini qondirish, ijtimoiy xayotga erta
moslashtirish;
- imkoniyati cheklangan bolalar va usmirlarni oilalardan ajramagan xolda
yashash xuquqini ruyobga chiqarish;
- jamiyatda imkoniyatti cheklangan bolalar va usmirlarga nisbatan dustona
va mexr-muxabbatli munosabatni shakllantirishdir.
Yukoridagi vazifalarni tulaqonli amalga oshirishda eng birinchi galda kuyidagilarga e’tibor qaratish lozim:

Iisonparvarlik nuktai nazaridan imkoniyati kuyidagi bolalarni kuyidagi atamalar bilan nomlang	Tushunchaning izoxi
Imkoniyati cheklangan bola	Umumiy tushuncha bulib, barcha turdagi imkoniyati cheklangan bolalarga nisbatan ishlatiladi
Maxsus yordamga muxtoj bola	Umumiy tushuncha bulib, barcha turdagi imkoniyati cheklangan bolalarga nisbatan ishlatiladi
Maxsus extiyojli bola	Umumiy tushuncha bulib, barcha turdagi imkoniyati cheklangan bolalarga nisbatan ishlatiladi
Aqliy rivojlanishida muammosi bulgan bola	Bosh miyaning organik jaroxatlanishi natijasida aqliy rivojlanishi turgun buzilgan bolalar
Kurishda muammosi bulgan bola	Kurish qobiliyati, kurish utkirligi qisman buzilgan yoki keskin pasaygan-kuziojiz yoki zaif kurivchibolalar
Xarakatlanishida muammosi bulgan bola	Tayanch xarakat a’zolari faoliyatida buzilishlar bulgan bolalar
Eshitishida mummosi bulgan bola	Eshitish kobiliyati kisman yoki keskin pasaygan-zaif eshituvchi xamda kar bolalar

Imkoniyati cheklangan bola ham barcha bolalardek bola hisoblanadi va u tan olinishi, hurmatga sazovor bo’lishiga haqli, shuning uchun ularni nuqsoni bilan atalishi nomaqbul hisoblanadi.
Bola, u qanday xolatda va qanday imkoniyatga ega bulishidan qat’iy nazar xar doim kattalar yordamiga muxtojdir. Uni ajratish yoki aloxida nom bilan atash insonparvarlik nuqtai nazariga tugri kelmaydi. Agar imkoniyati cheklangan bolalarga nisbatan «anomal bolalar», «nogiron bolalar», «kur bolalar», «kar bolalar», «akli zaif bolalar», «xarakat tayanch a’zolari falajlangan bolalar» va x. k. tushunchalar ishlatilib kelindi. Ammo ushbu tushunchalar mkoniyati cheklangan bolalarni xuquqlarini poymol kiladi. Ota-onalarga xam salbiy ta’sir etadi. Imkoniyati cheklangan bolalar normal rivojlanishdagi bolalar kabi topshirik va vazifalarni tezlik bilan mukammal amalga oshira olmasalarda, ammo imkoniyat darajasida bajara oladilar. Bolaning xukuklarini ximoya kilish, ularga ijobiy munosabatda bulish tarbiyalashning muxim usulidir. Shuning uchun xam taxkirlashlarga yul kuymaslik talab etiladi.