Samarqand davlat universiteti sh. Usanov, Sh. Axmedova qizlar tarbiyasining o‘ziga xos xususiyatlari
Yüklə 1,07 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
65 TALABA QIZLARNI MILLIY KIYINTIRISHGA OTA- ONALARNI TAYYORLASH Talaba qizlarni milliy tarbiyalashda milliy kiyinish ko„nikma, odatlarini tarkib toptirish o„ta dolzarb masala bo„lib qolmoqda. Shuning uchun ba‟zi talaba qizlarning kiyinish borasida ovro„pacha kiyinishga taqlidning ommaviylashib borishi bag„oyat achinarlidir. Buning okibatida xozirda ba‟zi talaba qizlarda oynai jaxon ko„rsatuvlarida ko„rayotgan materiallar, ba‟zi katta opalarining «namunasi» kiyinish soxadagi «moda»larga taqlidi bu xaqda ular ongining noto„g„ri shakllanishiga sabab bo„lmoqda. Misol uchun ba‟zi o„zbek talaba qizlarining tanasiga yopishgan tor shim, tanasini ko„z-ko„z qilib bexayolarcha ko„rsatadigan yupqa shiypon matolardan tor tikilgan kalta kuylak, yubka, kofta, palto kabi ovro„pacha kiyinadiganlar soni yirik shaxar muxitida kun sayin ortib borishi milliy madaniyatning, ma‟naviyatning qolaversa, millat tarbiyasining pasayishiga, obro„sizlanishiga, qadrsizlanishiga olib kelmoqda. Shuningdek, talaba qizlarning milliy kiyinishi O„zbekiston xalqining tarixiy-madaniy,ma‟naviy merosining bir ajralmas tarkibini tashkil etadi. Bu xaqda O„zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 49-moddasida «Fuqarolar O„zbekiston xalqining tarixiy, ma‟naviy va madaniy merosini asrashga majburdirlar» 1 , - deb xuquqiy asoslab berilgan. Shunday ekan, xar birimiz ayniqsa talaba qizlar qomusimizda belgilab berilgan o„z fuqarolik ijtimoiy burchlarini ado etishga mas‟uldirlar. Mazkur dolzarb ijtimoiy pedagogik vazifani amaliy xal qilishda birinchi galda ota-onalar, professor-o„qituvchi(domla)lar, gurux murabbiylari va keng jamoatchilikning ko„nikayotganligi, befarqligi, ijtimoiy mas‟uliyatsizligi talaba qizlarning milliy ruxda tarbiyalanishiga yomon ta‟sir ko„rsatmoqda. Buning asosiy sababi ba‟zi ota-onalarning talaba qizlar milliy kiyinishi bo„yicha pedagogik ma‟lumotlari, tajribalari xozirgi xayot talablari darajasida emasligini ko„rsatadi. Milliy kiyinish bo„yicha 1 Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Тошкент. «Ўзбекистон», 2012. 66 talaba qizlarga moddiy-ma‟naviy jixatdan kuchli ta‟sir ko„rsatadigan ota-onalarni shu soxaga ilmiy, amaliy tayyorlash talab etilmoqda. O„zbekiston respublikasi oila kodeksi 73-moddasida «Ota- onalar o„z bolalarining tarbiyasi va kamoloti uchun javobgardirlar. Ular o„z bolalarining sog„ligi, jismoniy, ruxiy, ma‟naviy va axloqiy kamoloti xaqida g„amxo„rlik qilishlari shart» 2 , -deb belgilangan talabi o„rinlidir. Shuningdek, mashxur rus pedagogi K.D.Ushinskiy «Ota-onalar uchun pedagogik bilim xalq ruxi bilan sug„orilgan, xalqchilik g„oyasiga asoslangandagina ota-ona bilimdon tarbiyachilik san‟atiga ega bo„la oladilar», -deb ta‟kidlagan fikri nixoyatda xayotiydir. Demak, ota-onalarni talaba qizlarni milliy kiyintirishga pedagogik tayyorlashda ularning pedagogik ma‟lumotlarida o„zbek xalq ruxi bilan sug„orilgan, xalqchilik g„oyasiga asoslangandagina ota-onalar xaqiqiy tarbiyachilik maxoratiga ega bo„la oladi deb xulosa chiqarish mumkin. Ammo bizda ba‟zi oilalarda ota- onalarning talaba qizlarni tarbiyalashda milliylik xususida bilimlari etarli emas. Bu borada ota-onalar milliylik asosiy ustuvor yo„naltiruvchi tarbiyaviy ta‟sir ko„rsatganligini tushunishlari, anglashlari shart. Shuning uchun ota-onalar talaba qizlarni milliy tarbiyalashda millat manfaatini birinchi o„ringa qo„yishlari shart. Busiz xaqiqiy milliy tarbiyani amalga oshirib bo„lmaydi. Tarbiyada milliylikni xiobga olmaslik talaba qizlarni milliy tarbiyalamaslikka olib keladi. Shuningdek, ota-onalarni talaba qizlarni milliy kiyintirishga amaliy tayyorgarlashda milliy istiqlol g„oyasi, milliy ong, milliy o„zlikni anglash, milliy g„urur va millatidan faxrlanish kabi milliy tuyg„ularni singdirishga aloxida e‟tiborni qaratish zarur. Chunki ota- onalarning o„zlarida milliy g„oya, milliy ong shakllanmasa, talaba qizlarni ovro„pacha kiyinishga qiziqishi shuncha ortaveradi. Ovro„pacha kiyinishga chek qo„yish uchun avvalo ota-onalarning o„zlariga ovro„pacha kiyinishning moddiy va ma‟naviy zararini tushuntirish, anglatish zarur. Avvalo ota-onalar milliy kiyinmaslik o„z millatining shu soxada tashqi qiyofasini tanazzulga olib kelishini anglashi darkor. Millat a‟zosi millat tashqi qiyofasining kiyinishda 2 Ўзбеrистон республикаси оила кодекси. Тошкент, «Адолат», 2012, 31-32-бетлар. 67 yo„qolishi shu millat tanazzulining ma‟naviy asosligini bilishi muqarrar. Bu o„z navbatida millatning moddiy jixatdan ya‟ni, milliy kiyimlarni ishlab chiqarishni yo„qotishga olib keladi va unga bo„lgan talabni to„xtatadi. Bu esa millatga ijtimoiy zarar keltiradi. Ana shu xaqiqatni bilish ota-onalar uchun juda muxim. Ota-onalarning talaba qizlarni milliy kiyintirishga amaliy tayyorlash quyidagicha ijtimoiy muammolarni xal qilishga olib kelishi mumkin. Ular: mamlakat mavqei mustaxkamlanishiga, dunyo xamjamiyatida o„z o„rnimizni egallashga, maxalliy ishlab chiqarishni rivojlantirishga, ishlab chiqarishda qatnashadiganlarni ish bilan ta‟minlashga, talaba qizlarning ovro„pacha kiyinishiga chek qo„yishiga, ularda milliy ong, milliy g„urur, milliy o„zlikni anglashni tarkib toptirishga hamda o„z millatiga xos sharmu-xayo, ibo-iffat, or-nomus kabi milliy urf-odat, qadriyatlarni shakllanadi va xokazo. Bizningcha yuqoridagi ijtimoiy pedagogik muammoni ilmiy va amaliy xal qilishning yo„li o„zbek xalqining tarixiy, madaniy va ma‟naviy ijtimoiy tajribasiga tayanib ish yuritish to„g„ri deb o„ylaymiz. Chunki ajdodlarimiz avval juda sodda milliy kiyinish bilan jaxon xamjamiyatida juda katta obro„ga, nufuzga va qadr- qimmatga ega bo„lgan. Muximi o„z millatining g„ururini, iftixorini va boshqa millatlar orasida o„z o„rnini, mavqeini saqlab qolishiga erishgan. Aksincha ular boshqa millatlarning kiyinishlariga taqlid qilishmagan. Axir xar bir millatning o„ziga xos va mos kiyinish tajribasi bo„lgan. Ana shu kiyimlar insonlarni qaysi millatga mansubligini ifodalagan, ko„rsatgan. Shuning uchun xam bizning kiyimlarimiz o„zbekligimizni ifodalashi va ko„rsatishi shart. SHunday ekan, talaba qizlarning kiyinishini xam millat, davlat manfaatidan kelib chiqib tashkil qilish maqsadga muvofiqdir. Kiyinishda zamonaviylikni xisobga olish kerak, ammo millat manfaatiga mos va unga uyg„un bo„lishi maqsadga muvofiqdir. Talaba qizlarni milliy kiyintirishga ota-onalarni pedagogik tayyorlashda quyidagi yo„nalishdagi bilimlarni o„rganish uning samaradorligini ta‟minlaydi. Bular: Boshqa millatlar kiyinish tajribasini ko„r-ko„rona anglamasdan, taqlid qilib o„zlashtirish millat obro„sini, qadrini 68 pasayishiga olib kelishiga ishonmog„i va talaba qizlarni ishontirmog„i. Milliy kiyinish talaba qizning ijtimoiy xayotda jamoat orasida xurmatli, e‟tiborli, izzatli va qadrli bo„lishiga asos, poydevor yaratadigan vositaligini anglamog„i. Milliy kiyinish talaba qizning millatiga sadoqatligini mansubligini va munosibligini ko„rsatuvchi belgi, tarbiya vositasiligiga talaba qizlarni ishontirmog„i va uni xayotda qo„llashga o„rgatmog„i. Milliy kiyinish insonning o„ta ongliligi, farosatliligi, madaniyati va ma‟naviy kamolot darajasini ko„rsatuvchi mezonligini tushunmog„i. Kiyinish xar kimning o„z xoxishini ifodalab qolmay, balki millat, xalq, davlat manfaatini amalga oshiruvchi ijtimoiy axamiyatga molik bo„lgan tarbiyaviy vosita bo„lmog„iga talaba qizlarni ishontirmog„i. Milliy kiyinish millatning ko„rki, ko„zgusi, g„ururi, iftixori va or-nomusini ifodalovchi, ko„rsatuvchi tarbiya vositaligiga ishonmog„i va boshqalarni shunga ishontira olmog„i va xokazo. Ota-onalarning yuqoridagi ta‟kidlangan bilimlari talaba qizlarni milliy kiyintirishdagi pedagogik ma‟lumotlarini takomillashtirib, ularni pedagogik tayyorlashga amaliy yordam beradi degan fikrdamiz. Xamda talaba qizlarni milliy kiyintirishning maqsadni bilish va amaliy bajarishga tayyorlaydi. Shunday qilib, talaba qizlarni milliy kiyintirishga ota-onalarni pedagogik tayyorlash malakali etuk mutaxassislar tayyorlashning tarkibiy qismini tashkil etmog„i zarur. Mavzuning o„ta dolzarbligini xisobga olib o„rta maxsus va kasb-xunar kollejlari, oliygoxlarda fakultet ota-onalar majlislari, ma‟naviy-ma‟rifiy ishlar tarbiyaviy soatlarida mazkur mavzuni muxokama qilib xayotda joriy etilsa, talaba qizlarning ma‟naviy-axloqiy tarbiyasi yaxshilangan bo„lardi. Yüklə 1,07 Mb. Dostları ilə paylaş:
|