Samarqand iqtisodiyot va servis instituti r. S. Amriddinova, N. E. Ibadullayev, G. R. Tursunova, O. I. Tuxliyev

3-ob’ekt. ULUG‘BEK OBSERVATORIYASI(RASADXONASI) 
(1424-1428
-
yillar) 
 
Hurmatli ekskursantlar! Siz bilan hozir Ulug‘bek rasadxonasida ekskursiya 
o‘tkazamiz. Bu joy XV-asrning 20-yillarida qurilgan, shuningdek, dunyo 
astronomiya maktabining rivojini ta’minlashga xizmat qilgan maskan hisoblanadi. 
Hozir Sizda aynan shu joy bilan yaqindan tanishish imkoni mavjud. Marhamat 
ehtiyot bo‘lib zinadan tepaga qarab ko‘tarilamiz. 
Observatoriya qarshisida, bosh bino oldida.
Mirzo Ulug‘bek 1409-yilda 
taxtga o’tirdi.Samarqand Mirzo Ulug‘bek davlatining poytaxti edi. Ulug‘bek 
davrida shahar yanada obodonlashtirilib, Movarounnaxrning ilmiy va madaniy 
markazi bo‘lib qoldi. Ulug‘bek asosiy vaqtini ilmga bag‘ishlab, Samarqandda 
matematika va astronomiya fanining eng ilg‘or olimlarini to‘pladi. Uning 
farmoniga binoan Samarqandning shimoliy-sharqida observatoriyaquriladi. 
Ulug‘bek observatoriyasi Samarqanddagi XV-asr me’morchiligining nodir 
namunalaridan biri hisoblanadi. Bino uning farmoyishi bilan 1428-1429-yillarda 
Ko‘hak (Cho‘ponota) tepaligida, Obirahmat arig‘i bo‘yida bunyod etilgan. 
Observatoriya silindr shaklida uch qavatli, balandligi 30,4 metrdan iborat o‘lkan 
bino bo‘lib, unda radiusi 40,2 metrli gigant sekstant (ba’zi manbalarga ko‘ra 
kvadrant) bo‘lgan. Sekstantning janubiy qismi yer ostida joylashgan bo‘lib, qolgan 
qismi shimol tomonda yer sathidan 30 metr baland bo’lgan.Asbob aylanasida bir 
gradus yoy 701,85 mm va bir minut yoy 11,53 mm ga mos keladi. 
Mirzo 
Ulug‘bekningo’limidankeyinobservatoriyaningilmiyishlaribirqanchavaqtdavometib
, 
keyinchalikvayronagaaylangan. 
Uzoqvaqtgacharasadxonaningjoyima’lumemasedi. 
1908-yildaarxeologV.L. 
Vyatkintomonidanuningjoyitopildi. 
XIXasr 
90-yillaridaV.L.Vyatkinobservatoriyahaqida 
«Boburnoma»dagi 
(XVIasr) 
vaXIXasrning 
30yillaridagitarixiyasarlardan 
bo’lganSamariya» 
asariningma’lumotlardanfoydalanadi. Bu ikkala asar rasadxonaning Obi-Raxmat 

---

171 
arig‘iga yaqinKo‘hak tepaligida joylashganligi to‘g‘risida xabar beradi.XV asr 
vaqf hujjatlarini o‘rgana turib, V.L. Vyatkinobservatoriyaning Naqshi-jahon, Obi-
Raxmatsuvi oldida Tollirasad (poi-rasad) yerining eslatilishini uchratadi.