Samarqand iqtisodiyot va servis instituti r. S. Amriddinova, N. E. Ibadullayev, G. R. Tursunova, O. I. Tuxliyev

Mantiqiy o‘tishlar.
Yangi ekskursiya xizmatini tayyorlovchi guruh oldida 
barcha mavzular mazmunini bir butunga bog‘lash kabi mas’uliyatli vazifa turadi. 
Bu masala 
mantiqiy o‘tishlar 
yordamida hal bo‘ladi. Mantiqiy o‘tishlar 
ekskursiyaning mustaqil bo‘lmasada, lekin muhim qismi hisoblanadi. Yaxshi 
tuzilgan mantiqiy o‘tishlar ma’lumotlarni bayon etishdagi ketma-ketlikni 
ta’minlaydi, keyingi mavzuosti qiziqish bilan qabul qilinishini kafolatlaydi. 
Ko‘pgina hollarda ekskursiya xizmatida bir mavzuostidan boshqasiga o‘tishda 
rasmiy (konstruktiv) o‘tishlardan foydalaniladi. Ekskursiya mavzusining mazmuni 
bilan bog‘liq bo‘lmagan, ekskursiya xizmatining bir qismi bilan ikkinchisi o‘rtasida 
«bog‘lovchi ko‘prik» bo‘lmagan o‘tishlar 
rasmiy o‘tishlar
deb yuritiladi (masalan, 
«endi maydon bo‘ylab yuramiz»; «endi biz sizlar bilan kuzatishni davom 

---

86 
ettiramiz»; «kelinglar, yana bir ajoyib joyni ko‘ramiz»). Bunday rasmiy o‘tishlarni 
ishlatishni inkor qilish yoki ekskursiya jarayonidagi xatolik deb qarash ham 
noto‘g‘ridir. Agar ob’ektlar orasidagi masofadan sanoqli soniyalarda o‘tilsa 
(avtobusda, poyezdda, qayiqlarda) bunday o‘tishlar majburiy ishlatiladi (masalan, 
«endi o‘ng tomonga qarang» yoki «endi yon tomonda joylashgan obidaga e’tibor 
berishingizni so‘rayman»). Yana ob’ektlar muzey va ko‘rgazmalardagi mavzuli 
zallarda, devorlarda bir-biriga nisbatan zich joylashgani sababli ham rasmiy 
o‘tishlardan foydalaniladi. Rasmiy o‘tishlar mavzuostilar orasida «bog‘lovchi 
ko‘prik» bo‘lmasada, ekskursantlarni keyingi ob’ekt bilan tanishishga yo‘naltiradi.
Mavzu bilan uyg‘unlashtirilgan mantiqiy o‘tish samaraliroqdir. Bunday o‘tish 
guruhning keyingi to‘xtash joyiga harakatlanishidan oldin yoki ob’ekt oldidagi 
to‘xtash joyida tugashi mumkin. Mantiqiy o‘tishning davomiyligi bir ob’ektdan 
ikkinchisiga o‘tish vaqtiga teng bo‘ladi.