Şamil Vəliyev – 50
Yüklə 2,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
(acı qəhqəhələrlə)
Onlar nə verirlər sənə? Əfyunlu hədiyyə – 224 Zəm-zəm suyu, cənnət… Yıprandı xürafat ilə başlarda beyinlər, Sənsən bunu rəhbər. Xırsızlara olduq kölə, etməzmi səfalət, Bitməzmi bu zillət?! «Xəyyam»da Yusifin Alp Aslana dediyi «sən iştə zəhər kasələrindən səhər- axşam, sondun bizə badə»misraları, «Səyavuş»da Altayın valiyə dediyi «məzlumlar qanından badə sondunuz» misrasının daha təsirli davamı idi desək, yəqin ki, yanılmarıq. «Səyavuş» müəllifinin üstünlüyü məhz onda idi ki, tarixilik prinsipinə sadiq qalmaq şərtilə, yəni tarixi faktları təhrif etmək şərtilə öz yüksək məqsəd, arzu və istəkləri ilə bizim həməsrimiz ola biləcək qəhrəmanlar yaratmışdı. Cavid «Şahnamə»nin «Səyavuş» dastanından istifadə edərkən onun surətlərinə gözəl xüsusiyyətlər aşılamış, tamamilə yeni və orijinal insan xarakterləri yaratmışdı. Yeri gəlmişkən, sual oluna bilər ki, nə üçün Cavid faciəni qləmə alarkən «Şahnamə»nin başqa dastanlarına deyil, məhz «Səyavuş» dastanına müraciət etmişdir? Əlbəttə, Cavid öz mütərəqqi ideyalarını, həyata olan yeni baxışlarını daha təsirli vermək üçün məhz bu daha əlverişli və üstün bilmişdir. Tarixə «ağalar və qullar» tarixi kimi nəzər salmaq üçün «Səyavuş» motivləri ona daha böyük imkanlar təmin etmişdi. Mehdi Hüseyn yazırdı: «…Şərq dahisi Firdovsinin əfsanələrini əksəriyyətlə ayaqlayıb keçən Cavidin, bu yolla hərəkət etməsini ona kimsə qadağan edə bilməz. Əsas məqsəd tarixin səhifələrində qanla yazılmış istismarçıları, qan içənləri, insan qafasından kuzələr yapdıran insan cəlladlarını ölçü qəbul etməz bir səadətlə dolu olan sinifsiz… cəmiyyətin qəhrəman qurucularına yenidən xatırladaraq onun müasir kapitalist cəmiyyətində kök salmış qalıqlarına ölüm zərbəsi endirməkdirsə, Cavidin «Səyavuş»u özünə 225 asanlıqla bəraət qazandıra bilər» (M.Hüseyn. Cavid haqqında bir neçə söz. «Səyavuş», Bakı, Azərnəşr, 1934, müqəddimə). «Səyavuş» faciəsində uzaq tarixi keçmişə dövrün tələbləri səviyyəsindən yanaşan dramaturq şəxsiyyət və xalqlar azadlığı məsələsini işıqlandırmağa çalaşmaşdar. Ümumi-tarixi inkişafda, əxlaq və mənəviyyatda olan fəci ziddiyyətlər üzərində ehtiraslı və narahat düşüncələr, ideya axtarışları Hüseyn Cavidi mütləq belə bir temptikaya gətirib çıxarmalı idi» (Q.Yaşar. «Faciə və qəhrəman». EA nəşriyyatı, 1965, səh.152). Yüklə 2,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|