Sanoat ishlab chiqarishni tashkil etish va iqtisodi

Q^D(t)= a_{0 -}a_1*P(t)

bu yerda a₀ ,a₁ - o‘zgarmas parametrlar.

Taklif funksiyasi:

Q^S(t)=b_0--b_{1 *}P(t-1)

bu yerda b₀ ,b₁ - o‘zgarmas parametrlar.

Muvozanat narx quyidagi qaytariladigan bosqichlar bo‘yicha aniqlanadi:

1. 
   
   Talab va taklif chiziqlari grafigi chiziladi (gorizontal o‘q bo‘yicha narx P qo‘yiladi, vertikal o‘q bo‘yicha taklif va talab qilingan mahsulot miqdori Q);
   
2. 
   
   Boshlang‘ich vaqt oralig‘im t-1 bo‘yicha taklif miqdori Q^S (t₎ , boshlang‘ich narx
   

P(1)ga ko‘ra aniqlanadi, (boshlang‘ich narx P(1)) oldindan sotuvchi tomonidan

beriladi;

3. 
   
   t-2 oraliq uchun narx _P(2) muvozanatlik shartidan aniqlanadi.
   

Q^D(2)=Q^S(2)

a₀ -a₁ *P(2) =b_{0 -}b_{1 *}P(1)

Narx P(1₎ ma'lum bo‘lgani uchun, yuqoridagi tenglikdan P(2₎ aniqlanadi; t _{ 2} uchun _P(2) aniqlanganidan keyin yuqoridagi ikkinchi va uchinchi bosqichlar takrorlanib, P(3) aniqlanadi va hokazo. Hisob-kitoblarning to‘xtash sharti

P(t)=P(t -1) bo‘lib, bu shart barjarilsa, muvozanat narx P_e = P(t) - P(t -1). ko‘rinishida aniqlanadi.

Misol. Quyidagi talab funksiyasi berilgan bo‘lsin:

Q^D(t) = 41-10*P(t) Taklif funksiyasi:

Q^S(t) = 2+3*P(t-1)

t - 2 uchun boshlang‘ich narx P(1) = 5 bo‘lsin va bu narxda taklif miqdorini aniqlaymiz:

Q^S(2) = 2+3*5 =17.

Muvozanatlik shartiga ko‘ra P(2)ni aniqlaymiz.

Q^D(2) = Q^S(2₎dan 41-10*P(2) =17, P(2) = 24/10=2.4

Endi t-3 hol uchun taklif miqdorini aniqlaymiz:

Q^S(3)=2+3*P(2)=2+3*2.4 9.2 Muvozanatlik shartidan _P(3) ni aniqlaymiz:

Q^S(3) = Q^D(3₎ yoki 41-10*P(3) =9.2 P(3) = 3.18

t-4 uchun taklif miqdori aniqlanadi;

Q^S(4) = 2+3*3.18 =11.54

Muvozanatlik shartidan P(4) ni aniqlaymiz.

41-10*P(4)=11.54, P(4)=2.946. Keyingi hisob-kitoblarda

P(5) = 3.0162 vaP(6) = 2.9954, P(6)=-P(5) = 0.0208.

Agar aniqlik darajasini 0,1 deb olsak, 0,0208< 0,1 bo‘lgani uchun muvozanat narx sifatida biz 0,1 aniqlik bilan P(6)= 2.9954 ni qabul qilishimiz mumkin.

Muvozanat narxni to‘g‘ridan-to‘g‘ri muvozanatlik sharti bo‘yicha aniqlash ham mumkin:

P(t) =P(t -1) - P deb

Q^D(t) = Q^S(t₎ yoki 41-10*P = 2-3*P, P =39/13= 3.

Muvozanat narx Pe=3 ga teng, muvozanat tovar miqdori

Q_e = Q^D = Q^S =11

Umuman olganda bozorning dinamik modelida bozor narxi _P(t) ning o‘zgarishi uch xil variantga olib kelishi mumkin:

1. 
   
   Vaqt o‘tishi bilan bozor narxi P(t) ning muvozanat narxdan chetlanishi kamayib boradi;
   
2. 
   
   Bozor narxi muvozanat narxdan o’zoqlashib boradi;
   
3. 
   
   Bozor narxi muvozanat narx atrofida tebranib turadi va bozor muvozanatiga hech vaqt erishilmaydi.
   

Agar taklif chizig‘i S talab chizig‘iga nisabat tikroq bo‘lsa, birinchi hol yuz beradi. Agar taklif chizig‘ining yotiqligi talab chizig‘ining yotiqligiga nisbatan tikroq bo‘lsa, birinchi hol amalga oshadi Uchinchi holatda talab va taklif chiziqlari yotiqligi bir xil bo‘ladi (4-rasm):

Agar taklif chizig‘i S talab chizig‘i D ga nisbatan yotiqroq bo‘lsa, ikkinchi variant yuz beradi (5-rasm) va uchinchi variantda taklif va talab chiziqlari yotiqligi bir xil bo‘ladi:

To‘g‘ri chiziqli talab va taklif funksiyalari:


0 QS Qe QD 6-rasm

Talab va taklif nazariyasiga ko‘ra, maksimal narxning o‘rnatilishi mahsulot tanqisligiga olib keladi. Tovar tanqisligini davlat o‘z zahirasidan mahsulotni bozorga chiqarish yo‘li bilan yechadi, ya'ni o‘z zahirasidagi Q^D =Q^S miqdorda mahsulot chiqarib talab va taklifni tenglashtiradi. Agar sotuvchilarga tovarni maksimal narxdan yuqori narxda sotishga ruxsat bo‘lmasa, taklif miqdor bilan chegaralangani uchun, norasmiy bozor (xufiyona bozor) vujudga keladi

P

~
7-rasm. Narx minimal bo‘lganda mahsulot otiqchaligi.


Bunday minimal narx davlat tomonidan, ushbu mahsulotni ishlab chiqaruvchilarni himoya qilish uchun o‘rnatiladi. Minimal narxning o‘rnatilishi, ortiqcha mahsulotning vujudga kelishiga olib keladi yoki mahsulotlar sotilmasdan omborlarda to‘planib qolishiga olib keladi. Bu vaziyat grafikda keltirilgan, ortiqcha mahsulot hajmi _Q^S _=Q^D ga teng. Agar davlat mahsulotni minimal narxdan past narxda sotishga ruxsat bermasa, bu yerda ham norasmiy bozor vujudga keladi. Grafikdagi E ^' nuqta ortiqcha mahsulotni norasmiy ravishda muvozanat narxdan past narxda (P_н narxda) sotilishi mumkin bo‘lgan vaziyatni ko‘rsatadi. Shunday qilib, talab va taklif modeli orqali bozor narxlarini o‘zgartirishning oqibatlarini chuqur tahlil qilish mumkin.

4.