Saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

18-rasm. Tibbiyot avtoklavi.
1-sterilizatsiya kamerasi; 2-suv-bug kamerasi; 3-qopqoq; 4-qopqoq gilofi; 5-zond; 6-
xalqa;7- ximiya klapani; 8- manometr; 9- suv o’lchagich oyna; 10- suv o’lchagich jo’mrak 
(vodomernыy kran);11- tushish jo’mragi; 12- gilof; 13- asbest qog’ozi; 14- oyoqlar (nojki); 15-
asos (krestovina). 
Manometrni qizishdan saqlash uchun sifon naycha va uch yo’lli kran mavjud. Sifon naycha 
ilonsimon shakldan iborat. U orqali avtoklavga keladigan bug’ sovutiladi. Bug’ bosimi 
manometrga tindirilgan suv orqali yuboriladi. Shuning uchun ham uning, ya’ni manometrning 
mexanizmi buzilishini oldini oladi. Uch yo’llik kran manometrning va avtoklavning sozligini 
tekshirish uchun xizmat qiladi.
6-jadval
Bosim
Harorat
Bosim
Harorat
manometr
Bo’yicha 
ati
absolyut
bosim, 
ata
suvning 
qaynash 
harorati 
0
S
Mano-
metr bo’yicha 
ata
absalyut 
bosim, ata
Suvning 
qaynash 
harorati 
0
C
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,5
2,0
1
1,2
1,4
1,6
1,8
2,0
2,5
3,0 
99,1
104,2
108,7
112,7
116,3
119,6
126,8
132,9
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
5,5
6,0
3,5
4,0
4,5
5,0
5,5
6,0
6,5
7,0
138,2
142,9
147,2
151,1
154,7
158,1
161,2
164,2
Jo’mrak tikinida(probka) ikkita yo’nalish mavjud. Ular to’rt xil sharoitda ishlashi mumkin 
(1.22.-rasm).
1. Birinchi sharoitda — probkasini yo’nalish kanali korpusning yo’nalish kanaliga to’gri 
keladi — ishchi holat.
19- rasm. Uch yo’lli kranning joylanish turlari.
2. Ikkinchi sharoitda — manometrni nolga to’grilab qo’yilganda probkaning jo’mragi 
ko’ndalang turadi. Bunda avtoklav manometrdan ajratiladi. Agar manometr sozlangan bo’lsa, 
uning millari nolga tushadi. Kran jo’mragini ish sharoitiga buralganda manometr millari o’z holiga 
keladi.
3. Sifon trubkasining uchinchi sharoitida probka kanalining yo’nalishi korpusning 
ko’ndalang kanali bilan tutashadi. Bunday sharoitda sifon trubkadagi suv bug bilan birgalikda 
tashqariga otilib chiqadi.
4. To’rtinchi sharoitda avtoklavning jo’mragiga tekshiruv tajribasi o’tkaziladi. Jo’mrakning 
kanal yo’nalishi korpusning yo’nalishiga ko’ndalang, probka yo’nalishi esa korpus 

---

ko’ndalangligiga to’gri keladi. Bunday sharoitda avtoklav kameralarining gidravlik sinovi 
o’tkaziladi. Manometrning ish holati ham bira-to’la tekshiriladi. Avtoklavda manometrdan 
tashkari, tasodiflarning oldini olish uchun mo’ljallangan klapan ham o’rnatilgan. Avtoklavning 
bosimi normadagidan yuqori bo’lsa, bu klapan avtomatik ravishda ishlaydi va bug’ning normadan 
yuqori qismi shu klapan orqali tashqariga chiqariladi. Manometr va klapan bir-birini nazorat qilib 
boradi. 14-jadvalda keltirilgan harorat va bosim jadvali, faqat toza bug’ bo’lgan holda, ko’rsatilgan 
ko’rsatkichga to’gri keladi. Agar havo va bug’ aralashmasi bo’lsa, bosim va harorat to’gri 
kelmasligi mumkin. Dalton qonuniga binoan bug’ va havoning absolyut bosimi har bir jismning 
absolyut bosimiga tengdir. Shunday qilib, sig’imda qancha ko’p havo bo’lsa, tashqaridan 
keladigan bug’ning bosimi shuncha kam bo’ladi. Bu esa sig’im issiqlik darajasi past bo’lishiga 
olib keladi, chunki, quruq havoning issiqlik o’tkazish darajasi bug’dan ancha past. Avtoklavdagi 
havo bo’shliqlari bug’ orqali chiqarib tashlanadi. Bug’ga nisbatan havo sig’imi og’ir bo’lganligi 
uchun kameraga yuqoridan yuborilgan bug’ kameraning quyi qismiga tushadi, u yerdan esa klapan 
orqali tashqariga chiqarib yuboriladi (1.23.-rasm).