Sayali sadiqova



Yüklə 3,57 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə46/208
tarix25.12.2023
ölçüsü3,57 Mb.
#194908
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   208
Mohsun N - Sayali S Azerbaycan edebi dili son (2)

-aq, -ək, -q, -k:
qorqaq, bəzək, ödək, ölçək, ovaq (ovuntu), 
otlaq, oturaq, tolaq, yaylaq 
və s. Bu sözlərin çoxu eynilə ədəbi 
dilimizdə işlənir. Yalnız 
qorqaq (qorxaq)
və 
tolaq 
(
dolaq
)
 
sözlə-


104 
ri azacıq fonetik dəyişikliyə uğramışdır. 
Ödək
sözü isə 
ödəmək
feilindən düzəlmişdir, 
borc
anlamında işlənmişdir. 
-ıq, -ik, -uq, -q:
açıq, bölük, buyuruq, dəlik, oyuq, ulaşıq, 
tanıq 
və s. Qeyd edək ki, bu sözlərdən 
oyuq
farsca 
təndis (büt, 
heykəl)
lekseminin türkcə qarşılığı kimi verilmişdir. Həmin sö-
zün burada 
qayada və ya taxta üzərində
oyma
şəklində düzəldil-
miş 
kiçik heykəl
anlamında işləndiyini düşünmək olar. 
Oyuq
sö-
zü XIV əsrə aid 
“Töhfətüz-zəkiyyə fil-lüğətüt-türkiyyə”
əsərində 
oyulmuş, deşilmiş
anlamlarında qeydə alınmışdır
1
. Sıradakı 
gə-
dik
və 
tanıq
sözləri isə müasir ədəbi dilimiz üçün arxaik səciyyə 
daşısa da, bu leksik vahidlərdən birincisi 
sınıq, deşik, 
ikincisi isə 
şahid
anlamında əski türk mətnlərində geniş şəkildə təmsil olun-
muşdur. 
Ulaşıq
sözü də qədim türk sözü 
ulaşmaq
feilindəndir. 
Ulaşıq
sözü lüğətdə 
çalaq, peyvənd
anlamında işlənmişdir. 
Gədilmək
(
deşilmək, korlanmaq
) feilindən düzəlmiş 
gə-
dik/gədük
sözü əski türk mətnlərində, eləcə də “Kitabi-Dədə 
Qorqud”da göstərilən mənada işlənmişdir: 
Qara polat
az qılıcı
gədik oğlan
2
. Maraqlıdır ki, 
gədik
sözü dilimizin Bakı şivəsində 
naqis
anlamında öz varlığını qoruyub saxlamışdır
3

Tanımaq
feilindən düzəlmiş 
tanıq 
ismi çağdaş Türkiyə türk-
cəsində 
tanık
şəklində işlənir
4


Yüklə 3,57 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   208




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin