Sayali sadiqova
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Takarlar hər hünərdən sa ŋ a bir ad , Səni ustad edinür bilişü yad. Bu nümunədəki “ad takmaq” frazeoloji birləşməsinin çağ- daş ədəbi dilimizdəki qarşılığı “ad qoymaq” frazeologizmidir. Onu da qeyd edək ki, çağdaş türk dilində “ad takmak” frazeolo- gizmi işlənir 1 . Tərcümədə eyni mənada “adamaq” feili də işlən- mişdir: İkisinə dəxi Həq ərş dedi, Bir ad ilə ol ikisin adadı . “Adamaq” feili çağdaş ədəbi dilimiz üçün arxaizm sayılır. Tərcümədə işlənmiş “başına börk urmaq” (aldatmaq), “beyni çokramaq” (başı qızışmaq, beyni dolmaq), “bəlq ur- maq” (parlamaq), “bir uğurda” (birdən), “can vermək”, “elm ilə cəhl buludun dağıtmaq”, “əl bir etmək”, “əl sunmaq” (əl uzatmaq), “əldən qomaq”, “əlindən gəlmək”, “ətəgin tutmaq”, “için sanıb, taşın qarmalamaq”, “könül evinin çırağı yanmaq”, “könül quşun qəfəsdən uçurmaq”, “könlünə düşmək”, “könlini almaq”, “qapudan taşra ayağun uzatmamaq”, “qaradan özgə rəng sanmamaq”, “qavğa düşürmək”, “qulağından sanu pənbə- lərin çəkmək”, “ömrü yelə vermək”, “sanular şişəsin taşa ur- 1 Турецко-русский словарь. М., 1980. с. 24 126 maq”, “sivişmək”, “söz açmaq”, “sözdən söz saçılmaq”, “sözi- ni tutmaq”, “turu gəlmək” (ayağa qalxmaq), “yüz göstərmək”, “yüz tutmaq”, “yelə vermək” (hədər etmək, bada vermək), “yü- rəksiz” (qorxaq), “yürəgin qəm odıyla tağlamaq”, “yüzünü bur- tarmaq” (üzünü qırışdırmaq) və s. kimi söz və ifadələr, deyim və frazeoloji birləşmələr Şirazinin canlı ümumxalq danışıq dilin- dən uğurla bəhrələndiyini göstərməklə yanaşı, eyni zamanda tər- cümənin dilinin sadəliyini və canlılığını əyani şəkildə sübut edir. Bu leksik vahidlərin çoxu azacıq dəyişikliklərlə çağdaş ədəbi di- limizdə və ya dialektlərimizdə, şivələrimizdə işlənir. “Gülşəni-raz” tərcüməsinin dili üçün səciyyəvi bu xüsusiy- yət onun lüğət tərkibində özünəməxsus çəkisi olan türkmənşəli sözlərin bolluğunda da özünü göstərir. Yuxarıda da qeyd etdiyi- miz kimi, tərcümədə bütünlüklə yalnız türkmənşəli sözlər üzə- rində qurulan çoxlu beyt və ya misralar vardır. Ümumiyyətlə, tərcümənin zəngin lüğət tərkibi tarixi leksikologiyanın hərtərəfli araşdırılması baxımından ilkin dəyərli qaynaqlardan biri sayılır. Türk dillərinin əski qatlarına aid sözləri əhatə edən məşhur lü- ğətlərdən sayılan və daha çox “Tarama sözlügü” adı ilə tanınan məşhur mənbədə bir sıra qədim yazılı abidələrlə yanaşı, “Gülşə- ni-raz” tərcüməsindən də istifadə edilməsi buna ən yaxşı dəlil- sübut ola bilər. “Gülşəni-raz” tərcüməsinin dilində çoxlu qədim və nadir türkmənşəli sözlər işlənmişdir ki, onların müəyyən bir hissəsi zaman keçdikcə unudularaq çağdaş ədəbi dilimiz üçün arxaik sə- ciyyə daşıyan leksemlərə çevrilmiş, bəziləri isə dilimizin ayrı- ayrı dialektlərində kiçik dəyişikliklə qorunub saxlanmışdır. Bu baxımdan tərcümənin dilində işlənmiş aşağıdakı qədim türk- mənşəli sözlər xüsusilə diqqəti cəlb edir: Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|