Sayali sadiqova

 
Geyəsü
 - paltar: 
 
Həm yenə 
geyəsülərin
 aldı ələ,
Dərdi-dili ol zəman gəldi dilə. 

---

208 
“Geyəsü” sözü eyni mənada "Oğuznamə"də və "Şühədana-
mə”də “geyəsü” və "geyəsi" şəklində işlənmişdir. XIV-XVII əsr-
lərə aid türkdilli yazılı abidələrdə də bu söz qeydə alınmışdır
1
. 
 
Gidərmək
 - yox etmək, aradan qaldırmaq, ğötürmək: 
 
Həm dəxi bu vaqiənin hörməti,
Bu zəifədən 
gidər
 bu zəhməti. 
“Gidərmək” sözü eyni mənada "Kitabi- Dədə Qorqud"da və 
“Şühədanamə”də işlənmişdir. Bu leksem “Orta Asiya təfsiri”ndə 
də qeydə alınmışdır. V.Radlov da “gidərmək” sözünü qeydə ala-
raq onun "qovmaq", “yox etmək” mənalarını göstərmişdir
2
.
 
Xancaru
 – hara, haraya: 
 
Pəs, yenə dedim ki, ey ata, degil,
Xancarudadır
 atam, bir söyləgil. 
"Xancaru" düzəltmə sözdür və "xanca+ru" tərkib hissələ- 
rindən ibarətdir. Məlum olduğu kimi, -ru şəkilçisi sözlərin sonu-
na artırılaraq istiqamət bildirir. Maraqlıdır ki, "xancaru" sual 
əvəzliyi əski türk mətnlərində yalnız "qanca" şəklində, yəni 
-ru
şəkilçisiz işlənmişdir. Orta əsrlərə aid türkdilli yazılı abidələrdə 
isə sözün hər iki şəkli (qancaru/xancaru) işlənsə də, "qancaru" 
üstünlük təşkil edir. Deməli, "qancaru" sual əvəzliyi türk dilləri-
nin əski qatlarında "qanca" şəklində işlənmiş və -ru şəkilçisi 
sonradan ona əlavə edilmişdir. Maraqlıdır ki, sözün "xancaru" 
şəklinə yalnız Azərbaycan ərazisində köçürülmüş əlyazmalarda - 
"Əsrarnamə"də, "Şühədanamə"də, Nəsimi “Divan”ında və Həqi-
1
XIII asirdan günümüze kadar kitaplardan toplanmiş taniklariyle Tarama 
sözlügü I-VI s. Ankara, 1941 -1945.səh.1582-1584 
2
Пайизов М.Г. Тюркоязычный переводный памятник XVI века "Тард-
жуман ас-Сихах" (лингвопалеографический анализ). Канд.дисс., Баку, 
1987. с.11,1623

---

209 
rinin "Leyli və Məcnun" məsnəvisində rast gəlirik. Professor 
Əmir Nəcib "oğuz şairi Qazı Bürhanəddinin" “Divan”ında da bu 
sözün "xancaru" şəklində işləndiyini qeyd edir. "Dastani-Əhməd 
Hərami"də isə bu söz "necə" mənasında işlənmişdir: 
 
Dedi, bunlar əgər bizdən olaydı. 
Bu vaxtın 
qancəri
 seyran qılaydı
1
. 
Dilimizin qərb qrupu şivələrində bu söz "hancarı", "hən- cə-
ri" şəklində yalnız "necə" və "nə cür" mənalarında işlənir
2
.