Сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической

 
BOSHLANG’ICH SINF O`QUVCHILARI O`RTASIDA YUZAGA KELADIGAN 
ZIDDIYATLARNI BARTARAF ETISH IJTIMOIY-PEDAGOGIK HODISA SIFATIDA 
 
Azimova O.A. –magistrant, Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti, 
Toshkent, O’zbekiston. 
 
Annotatsiya: 
Mazkur maqolada boshlang`ich sinf o`quvchilari o`rtasidagi yuzaga keladigan 
ziddiyatlarni kelib chiqish sabablari keltirib berilgan. Konfliktlarning turlariga to`xtalib o`tilgan 
bo`lib, ziddiyatli vaziyatlarga pedagogik yondashgan holda bartaraf etish yo`llari ilmiy asoslab 
berilgan. 
8
Abdullayeva Q, Ochilov M, Nazarov K, “Boshlang’ich maktab darsliklarini yaratish mezonlari,-T.: 1999-yil 

---

BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI
 
XALQARO MIQYOSIDAGI ILMIY-AMALIY KONFERENTSIYA MATERIALLARI
38 
Kalit so`zlar:
nizo, konflikt, ziddiyat, konfliktologiya, pedagogik ziddiyat, tushunmovchilik, 
tinchlik, barqarorlashtirish, o`qituvchi, o`quvchilar, boshlang`ich sinf, jamoa, ishonuvchan, 
hamkorlik. 
Mamlakatimiz mustaqillikka erishgach, o`zining mustaqil taraqqiyot yo`lini belgilab oldi. Bu 
yo`l jamiyatimiz kelajagini o`z qo`llariga oluvchi – yoshlarga beriladigan ta’lim-tarbiya asosida 
belgilanadi. Shu nuqtai nazardan 2020-yil 23-sentabrda “Ta’lim to`g‘risida” gi qonun qabul qilinib, 
uning maqsadi ta’lim sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat.
9
Bundan ko`zlangan 
maqsad har tomonlama yеtuk, mustaqil fikrlovchi, intellektual salohiyati yuqori bo`lgan 
raqobatbardosh kadrlarni tayyorlashdan iboratdir. 
Mukammal rivojlangan insonni tarbiyalash, ta’lim tizimini yuksaltirish, sog`lom avlodni 
voyaga yetkazish bugungi kunning muhim vazifalaridan biri bo`lib qolmoqda. Bu vazifani hal qilishda 
ijtimoiy tarbiyaning barcha yo`nalishlari xususan axloqiy tarbiya, muhim ahamiyat kasb etadi. 
Pedagogik jarayon murakkab tizimli hodisadir. Uning yuqori ahamiyati insonning kamolotga 
erishish jarayonining madaniy, tarixiy va ijtimoiy ahamiyatiga bog'liq.
Pedagogik ziddiyatlar muammosi ijtimoiy va texnik jihatdan barcha fanlarda o`z o`rniga ega 
bo`lgan ilmiy bilimlar sohasiga tegishli. Pedagogik konfliktologiya nazariy va amaliy yo`nalish 
bo`lib, uning asosiy maqsadi pedagogik nizolarning mohiyati va sabablarini o`rganish, ularni amaliy 
tartibga solish va hal qilish usullarini ishlab chiqishdir .
Psixologiyaning dolzarb muammolaridan biri bu ziddiyat muammosi. U o`zida keng qamrovli 
masalalarni qamrab oladi, ular orasida nizo tushunchasi, uning ijtimoiy hodisa sifatida tabiati, 
vujudga kelish sabablari, ularni hal qilish imkoniyatlari, shuningdek nizolarning tipologiyasi, tasnifi, 
ularning ijtimoiy hayotdagi rolini aniqlash. 
Konflikt bu o`zaro qarama-qarshi bo`lgan ziddiyatli manfaatlar va munosabatlarning ochiq 
to`qnashuvidir.
10
Ya’ni, ziddiyat - bu bir nechta subyektlar o`zaro ta’sir o`tkazadigan vaziyat bo`lib, ulardan 
birining manfaatlari, qadriyatlari yoki istaklarini qondirishda oldinga qadam ikkinchisi yoki 
boshqalari uchun orqaga qadam tashlashni anglatadi.
“Konflikt” va “nizoli vaziyat” kabi tushunchalarni ajratib ko`rsatish kerak, chunki ularning 
orasidagi farq juda katta ahamiyatga ega.
Nizoli vaziyat - bu ijtimoiy subyektlar o`rtasida haqiqiy qarama-qarshilikni yuzaga keltiruvchi 
hodisadir. Asosiy belgisi - nizo predmeti yuzaga kelishi, lekin hozircha ochiq faol kurashning 
yo`qligidadir.
11
Pedagogik jarayonda nizoli vaziyat har doim ziddiyatdan oldin bo`lib, uning asosini tashkil 
etadi, uning tarkibiy qismlari ularning barcha munosabatlari va xususiyatlari bilan ziddiyatning 
subyektlari va obyekti hisoblanadi. Shuning uchun ham o`qituvchi uchun ziddiyat rivojlanishining 
aynan shu bosqichini ko`rish muhimdir, chunki uni bilib, u ziddiyatni rivojlanishiga imkoniyat 
yaratmasligi mumkin. 
Shunday qilib, ziddiyatli pedagogik vaziyatni maktab jamiyatida vujudga keladigan va 
ma'lum bir psixologik stressni vujudga keltiradigan obyektiv va subyektiv harakatlar majmuasi 
sifatida qabul qilish mumkin, buning natijasida aloqa subyektlarining oqilona nazorati zaiflashadi va 
mavjudlarni hissiy idrok etish qarama-qarshiliklar faollashadi.
Konfliktli vaziyat mojaroga aylanib ketishi uchun hodisa zarur. Voqea- bu uning 
ishtirokchilariga manfaatlar va maqsadlarda obyektiv qarama-qarshilik mavjudligini anglashga 
imkon beradigan o`zaro ta'sirning holati. Albatta, bu bayonot bilan rozi bo`lish qiyin, chunki voqea 
har doim ham ongli haqiqat emas. Bu ko`pincha qarama-qarshilik uchun bahona bo`lib xizmat qiladi. 
Axir aynan u ziddiyatli vaziyatdan o`zaro munosabatlarga o`tishga hissa qo`shadi.
Konfliktni shaxsga tarbiyaviy ta'sir o`tkazishning samarali vositasi sifatida ko`rib chiqqan 
holda, olimlar nizoli vaziyatlarni yengish faqat maxsus psixologik va pedagogik bilimlar va ularga 
9
Ta’lim to`g`risidagi qonun.2020.-1-bet 
10
Axmedova M “Pedagogik konfliktologiya” T-2014 11-bet 
11
Axmedova M “Pedagogik konfliktologiya” T- 2014, 57-bet 

---

BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI