See discussions, stats, and author profiles for this publication at

Beshinchidan,
mavjud muammolar ta‘lim tizimining 
zarur moddiy-texnika bazasini ta‘minlashdagi kamchiliklar 
bilan 
birgalikda 
tayyorlanayotgan 
kadrlarning 
darajasi 
pastligida va har xil ixtisoslikdagi kadrlarga talabning hududiy 
muvozanatli 
emasligida 
o‗z aksini topmoqda. Ilmiy 
muassasalar bilan iqtisodiyotning real sektori o‗rtasidagi 

---

572 
o‗zaro aloqaning zaifligi innovatsiyalarni joriy etish va yangi 
texnologiyalarni ishlab chiqarishga joriy etish imkoniyatlariga 
to‗sqinlik qilmoqda. 
Mamlakatning ayrim mintaqlarida mutaxassislar, ayniqsa, 
shifokorlar va o‗qituvchilar yetishmasligi kuzatilmoqda, bu 
ta‘lim muassasalari bitiruvchilari boshqa mutaxassislik 
bo‗yicha ishga joylashtirilishiga olib keladi. Ayni vaqtda ish 
kuchi taklifining yuqori darajasi mehnat resruslari ortiqcha 
bo‗lgan mintaqalarda ishsizlikning o‗sishida aks etadi, 
norasmiy bandlikning yuqori ulushi esa (40%) mamlakat 
Davlat byudjetiga salbiy ta‘sir ko‗rsatadi. 
Oltinchidan,
global 
iqtisodiy 
tahdidlar 
va 
industrlashtirishning 
o‗sishi, 
atmosferaga 
chiqarib 
tashlanadigan 
tashlamalarning 
ko‗payishi, 
tabiiy 
xomashyoning yangi konlari o‗zlashtirilishi natijasida noxush 
uzoq muddatli iqlim o‗zgarishlari, shuningdek, tabiiy muhit va 
suv 
resurslarining 
kamayishi 
(shu 
jumladan, 
ekin 
maydonlarining qisqarishi va yer maydonlari unumdorligining 
tushib ketishi) iqlim o‗zgarishlarining noxush trendi namoyon 
bo‗lishida aks etadi. Bu kasalliklar darajasi o‗sishiga, suv 
ta‘minotiga va umuman O‗zbekiston iqtisodiyoti rivojlanishiga 
salbiy ta‘sir ko‗rsatadi. 
O‗zbekistonning xalqaro mehnat taqsimoti va jahon xo‗jalik 
aloqalarida ishtirok etishning asosi ochiq turdagi iqtisodiyotni 
vujudga keltirishdir. Shu sababli respublikamiz mustaqillikka 
erishgandan keyin qisqa davr ichida 80 dan ko‗p davlat bilan 
diplomatiya munosabatlarini o‗rnatdi, dunyoning 20 dan ortiq 
davlatida diplomatiya elchixonalarini ochdi, ko‗pgina xalqaro 
tashkilotlar - BMT iqtisodiy muassasalari, jahon banki, xalqaro 
bank, xalqaro valyuta fondi, xalqaro moliya korporatsiyasi, 

---

573 
iqtisodiy taraqqiyotga ko‗maklashuvchi tashkilot kabi boshqa 
xalqaro moliyaviy-iqtisodiy tashkilotlarga a‘zo bo‗lib kirdi. 
Respublika a‘zo bo‗lib kirgan dastlabki ittifoq - Mustaqil davlatlar 
hamdo‗stligi (1991-yil tuzilgan) hamda Markaziy Osiyo davlatlari 
bilan birgalikda Turkiya, Eron va Pokiston tomonidan tuzilgan 
Iqtisodiy hamkorlik tashkiloti (IHT) dir.
O‗zbekistonning jahon hamjamiyatiga qo‗shilish talablaridan 
kelib chiqib, tashqi iqtisodiy faoliyat bilan shug‗ullanishi zarur 
bo‗lgan barcha muassasalar (tashqi iqtisodiy aloqa vazirligi, tashqi 
iqtisodiy faoliyat Milliy banki, bojxonalar xizmati va boshqalar) 
amalda yangidan tashkil etildi. Vazirlar Mahkamasidan tortib 
boshqaruvning mahalliy darajasi va korxonalargacha bo‗lgan 
xo‗jalik subyektlarida tegishli tashqi iqtisodiy bo‗limlar tuzildi. 
Dunyoning bir qancha mamlakatlarida savdo uylari ochildi va 
savdo-sanoat palatalari barpo etildi. 
Tashqi savdo bilan birga iqtisodiy hamkorlikning boshqa 
shakllari ham sezilarli darajada rivojlandi. Respublika hududida 
xorijiy 
sarmoya 
ishtirokidagi 
faoliyat 
ko‗rsatayotgan 
korxonalarning eksporti hajmi mamlakat umumiy eksportining 
2020-yilda 18,1 foizini tashkil qilgan (2002-yil 14,8%). Bunday 
korxonalarning asosiy qismi sanoat tarmoqlari (45%) savdo va 
umumiy ovqatlanish (23,8%) sohalarida to‗plangan.
Dastlabki davrlarda respublikamizda tashqi savdo ikki 
yo‗nalish bo‗yicha: MDH mamlakatlari bilan hukumatlararo 
bitimlar va xorijiy mamlakatlar bilan erkin muomaladagi 
valyutada hisob-kitob qilish asosida amalga oshirildi. 

---

574 
2020-yil respublikamiz tashqi savdo aylanmasi 42,2 mlrd. 
AQSH dollarining tashkil etib, o‗tgan yilga nisbatan 26,2%ga 
oshdi, uning 34,6 foizi MDH mamlakatlari, 65,4 foizi uzoq xorijiy 
mamlakatlar hissasiga to‗g‗ri keladi. Tashqi savdo tarkibida 
chuqur ijobiy o‗zgarishlar ro‗y bermoqda. Keyingi yillar 
mobaynida eksport tarkibida raqobatbardosh tayyor mahsulot 
salmog‗ining barqaror o‗sish tendensiyasi va xomashyo yetkazib 
beruvchi tarmoqlar mahsulotlari ulushining kamayib borayotgani 
yaqqol ko‗zga tashlanmoqda. 2019-yilda umumiy eksport hajmida 
xomashyo bo‗lmagan tovarlarning ulushi 80%dan ziyodni tashkil 
etdi. Ayni vaqtda O‗zbekiston uchun an‘anaviy eksport 
xomashyosi 
bo‗lgan 
paxta 
tolasining bu boradagi ulushi 
2003-yildagi 20% dan, 2019-
yilda 1,6% ga tushdi. 
Tashqi iqtisodiy faoliyatda 
Markaziy Osiyo davlatlarining 
ko‗p tomonlama aloqalari va 
hamkorligini 
rivojlantirishga 
birinchi darajali ahamiyat berilmoqda. O‗zbekiston, Qozog‗iston 
va Qirg‗iziston o‗rtasidagi yagona iqtisodiy makon to‗g‗risida 
tuzilgan shartnoma samara bera boshladi. Ularning sanoatini 
integratsiyalashtirishga qaratilgan dastur ishlab chiqildi.
MDH mamlakatlari bilan bevosita va ko‗p tomonlama 
munosabatlarni 
rivojlantirish 
tashqi 
siyosatning 
asosiy 
yo‗nalishlaridan biridir. O‗zbekiston Hamdo‗stlik davlatlari 
muassasalari – Davlatlararo iqtisodiy qo‗mita, Davlatlararo bank 
va boshqa muassasalarni tashkil etishda faol qatnashmoqda. 
MDHdagi mamlakatlar (Rossiya, Ukraina, Belorus, Moldova va 
boshqalar) bilan ikki tomonlama tashqi siyosiy, savdo-iqtisodiy va 

---

575 
boshqa shartnoma hamda bitimlar imzolanib, ular kuchga 
kirmoqda. 
O‗zbekistonning Xalqaro valyuta fondi va jahon banki bilan 
hamkorligi tashqi iqtisodiy faoliyatini amalga oshirishdagi 
navbatdagi yo‗nalishdir. Bu yo‗nalishda XVF bilan tizimli qayta 
qurilishlarni mablag‗ bilan ta‘minlash, tizimli va makroiqtisodiy 
siyosat sohasidagi tadbirkorlarni qo‗llab-quvvatlash Dasturlari 
ma‘qullangan. 
Jahon bank tashkilotlari Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki 
(XRTB), Xalqaro rivojlanish uyushmasi (XRU), Xalqaro moliya 
korporatsiyasi (XMK) va Investitsiyalarni kafolatlash xalqaro 
agentligi 
(IKXA) 
bilan 
hamkorlik 
O‗zbekistonning 
tashqi iqtisodiy strategiyasini 
amalga oshirishda muhim rol 
o‗ynaydi. Xususan, XRRB yo‗li 
bilan 
O‗zbekistonga 
paxta 
yetishtirish 
usullarini 
zamonaviylashtirib, uning jahon 
bozoriga 
chiqishiga 
ko‗maklashish va unumdorlikni oshirish uchun asos yaratish 
maqsadida salmoqli mablag‗ ajratilgan. Xalqaro moliya 
korporatsiyasi (XMK) ham O‗zbekistonda bir qator loyihalarni 
amalga oshirishda ishtirok etmoqda. O‗zbekistonning tashqi 
iqtisodiy va savdo faoliyatida Osiyo rivojlanishi Banki (ORB) 
hamda jahon savdo tashkiloti (JST) bilan hamkorlik istiqbolli 
yo‗nalishlardan hisoblanadi. 

---

576