See discussions, stats, and author profiles for this publication at

19.1-rasm. Dunyo iqtisodiyotida kuzatilayotgan tendensiyalar. 
Ayni paytda jahon bozori, xalqaro xo‗jalik munosabatlari va 
institutlari milliy xo‗jalik tizimlarining oddiy davomi, ularning 
yig‗indisi emas, balki ulardan tubdan farq qiluvchi tashkiliy 
tuzilma bo‗lib hisoblanadi. Iqtisodiy globallashuv bir qator 
xususiyatlarga ega:
birinchidan, keyingi yillarda dunyoda sodir bo‗lgan siyosiy 
o‗zgarishlar natijasida jahon xo‗jaligining universallashuvi, bozor 
iqtisodiyoti tamoyillariga asoslangan iqtisodiy makonning 
kengayishi.
Jahon 
iqtisodiyotidagi 
tendensiyalar 
Moddiy 
manfaatdorlik 
asosida xalqaro 
hamkorlik 
Dunyo 
miqyosida bozor 
ishlab chiqarishi 
ko
‗
lamlarining 
o
‗
sishi 
Yalpi tarzda 
jahon xo
‗
jaligi 
aloqalarining 
rivojlanishi 
Ishlab 
chiqarishning 
baynalmilallash
uvi 

---

566 
Ikkinchidan, kapital harakatining erkinlashuvi hamda moliya 
tizimlari va valyuta nazoratini tartibga solishning qiyinlashuvi. 
Ushbu jarayonlarning ta‘siri natijasida xalqaro savdo hajmlari, 
mamlakatlar o‗rtasida moliyaviy va sarmoya oqimlari bir necha 
barobar oshib bormoqda. 
Uchinchidan, milliy xo‗jaliklarning iqtisodiy jihatdan 
ochiqligining ortib borishi. Bunday holat dunyoda iste‘mol 
qilinayotgan tovar va xizmatlarning o‗rta hisobda deyarli yarmi 
to‗la yoki qisman iste‘mol qilinayotgan mamlakatlardan 
tashqarida ishlab chiqarilishini ifoda etadi. 
To‗rtinchidan, ishsizlikka va mamlakatlarning ish bilan 
bandlikning 
barqaror 
yuqori 
darajasini ta‘minlash qobiliyatiga 
ta‘siri bilan bog‗liqdir. Hozirgi 
kunda ilm talab qiladigan va 
yuqori texnologiyali tarmoqlar 
yuqori 
malakali, 
lekin 
kam 
miqdorda ishchi kuchi talab etadi. 
Keyingi yillarda mehnat, material 
va energiya talab etadigan tarmoqlarda band bo‗lgan past va 
o‗rtacha malakaga ega bo‗lgan xodimlar soni qisqarib bormoqda. 
Ularning bir qismi xizmat ko‗rsatish sektorlariga o‗tmoqda, lekin 
katta qismi ishsizlar qatoridan joy olmoqda. 
Beshinchidan, iqtisodiy jarayonlarning global muammolar, 
jumladan, resurslarning cheklanganligi, demografik vaziyatning 
va oziq-ovqat muammolarining keskinlashuvi, rivojlangan 
mamlakatlar bilan qoloq mamlakatlar o‗rtasidagi texnologik va 
intellektual salohiyatdagi tafovutning chuqurlashuvi, daromadlar 
bo‗yicha tabaqalashuvning kuchayishi, ekologik muammolarning 
keskinlashuvi bilan bog‗liqligidir. 

---

567 
Oltinchidan, jahonda siyosatni iqtisodiylashuv jarayoni 
kuchayib bormoqda. Siyosatni iqtisodiylashuvi bu: a) siyosiy 
maqsadlarga yoki siyosiy vazifalarni hal etish iqtisodiy metodlar 
orqali amalga oshiriladi.b) strategik rivojlanish strategiyasi 
vektori, siyosiy, ma‘naviy, kuch ishlatishdan iqtisodiy tomon 
siljimoqda. Natijada siyosatni iqtisodiylashuvi jarayoni jahonda 
geoiqtisodiy 
manfaatlarni 
geosiyosiy 
va 
geostrategik 
manfaatlardan ustunligi ko‗rinmoqda. 
Globallashuv tarafdorlari ushbu jarayonda ishtirok etadigan 
barcha mamlakatlar undan foyda ko‗radi, degan fikrni bildiradilar. 
Biroq real hayotda global munosabatlarning ustunliklaridan 
asosan rivojlangan mamlakatlar manfaat ko‗rmoqda. Globallashuv 
ma‘lum ma‘noda iqtisodiyotning qutblashuvini kuchaytiradi.