See discussions, stats, and author profiles for this publication at

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7.1-rasm. Korxona iqtisodiy xavfsizligini ta‘minlash 
strategiyasi turlari. 

korxonaning 
o‗z 
mablag‗lari 
bilan 
ta‘minlanish 
koeffitsiyenti, korxona aylanma aktivlarining umumiy aktivlar 
summasiga nisbati;

joriy likvidlik ko‗rsatkichi; 

o‗z kapitalining rentabelligi; 

umumiy to‗lovga qodirlik ko‗rsatkichi, aktivlar bozor 
qiymatining xo‗jalik subyektining barcha majburiyatlariga nisbati; 
Korxona iqtisodiy 
xavfsizligini ta‘minlash 
strategiyasi turlari 
Iqtisodiy xavfsizlikka 
tahdid solayotgan 
xavflarni yo‗qotish 
yoki vujudga kelishi 
mumkin bo‗lgan 
xavf- xatarlarga yo‗l 
qo‗ymaslik 
Iqtisodiy xavfsizlikka 
tahdid solayotgan 
xavflarni yo‗qotish 
yoki vujudga kelishi 
mumkin bo‗lgan 
xavf-xatarlardan 
keladigan zararlarga 
yo‗l qo‗ymaslik 
Iqtisodiy xavfsizlikka 
bo‗lgan xavf-xatarlar 
natijasida vujudga 
kelgan zararlarni 
qoplash 

---

177 

kapitallashtirish koeffitsiyenti, bozor qiymatidagi o‗z 
kapitalining qarz mablag‗larining balans qiymatiga nisbati; 

menejment 
koeffitsiyenti, 
sotishdan 
olingan 
pul 
tushumining joriy majburiyatlar miqdoriga nisbati. 
Xavfsizlik tizimi o‗z ichiga quyidagilarni oladi: 

korxona 
obyektlarini, 
boshqaruvchi 
rahbarlarning 
shaxsiy daxlsizligini hamda pul mablag‗larini saqlash uchun 
qo‗riqchi-qorovullik xizmatini tashkil etish; 

korxonaning 
informatsion 
jihatdan 
himoyalanishini 
ta‘minlaydigan analitik xizmatni tashkil etish. Uning vazifalari 
ichida 
razvedka 
va 
kontrrazvedka 
bilan 
shug‗ullanishni tashkil etish 
uchun 
strategik 
muhim 
subyektlar bilan ishlash. 
Korxonaning 
iqtisodiy 
xavfsizligini 
ta‘minlash 
bo‗yicha 
chora-tadbirlarni 
amalga oshirish uchun uning 
xavfsizligiga tahdid soladigan 
xavf-xatarlarni bilish kerak bo‗ladi. Buning uchun korxonaning 
iqtisodiy xavfsizligini ifodalaydigan parametrlarni o‗rganish va 
ularni tahlil qilish kerak bo‗ladi. 
Korxona iqtisodiy xavfsizligini ta‘minlash beshta elementni 
o‗z ichiga oladi: 

birinchi – iqtisodiy xavfsizlikka tahdidlarning tarkibi va 
xarakterini hamda ularning ta‘sir yo‗nalishini aniqlash; 

ikkinchi – iqtisodiy xavfsizlikka tahdidlarning ta‘siri 
natijasida yuzaga keladigan zararlarni baholash; 

---

178 

uchinchi – iqtisodiy xavfsizlikka ta‘sir ko‗rsatadigan 
tahdidlarni muhimligi va vujudga kelish vaqti bo‗yicha guruhlarga 
ajratish; 

to‗rtinchi – u yoki bu tahdidlarga nisbatan iqtisodiy 
xavfsizlikni ta‘minlash strategiya variantini shakllantirish va 
tanlash; 

beshinchi – iqtisodiy xavfsizlikni ta‘minlash bo‗yicha aniq 
belgilangan chora - tadbirlarni aniqlash va amalga oshirish. 
Korxonada iqtisodiy xavfsizlikni keskinlashuviga olib 
keladigan omillarga quyidagilar kiradi: 

korxonaning raqobatbardoshlik ko‗rsatkichining pastligi; 

korxona uchun investitsiya muhitining yaxshi emasligi; 

korxonaning moliyaviy faoliyatini barqaror emasligi; 

davlatning o‗z ehtiyojlari uchun kerak bo‗ladigan 
mahsulotlarning haqini to‗lash borasida qobiliyatsizligi.
Korxonaning iqtisodiy xavfsizligini miqdor va sifat jihatdan 
tavsiflaydigan indikatorlarga quyidagilar kiradi: 

ishlab chiqarish dinamikasi; 

ishlab chiqarish korxonasining tarmoq va mamlakat yalpi 
ichki mahsuloti hajmidagi ulushi; 

ishlab chiqarish quvvatlarini ishga tushurishning amaldagi 
darajasi; 

ishlab chiqarish jarayonining barqarorligi; 

ishlab chiqarishning rentabellik darajasi; 

aylanma mablag‗larni moliyalashtirish uchun o‗z manbalari 
bilan ta‘minlanganlik; 

muddati o‗tgan qarzdorlik (debitorlik, kreditorlik); 

ishlab chiqarishning fond (kapital) qaytimi; 

asosiy ishlab chiqarish fondlarining yangilanish sur‘atlari; 

---

179 

innovatsion faollikning darajasi.