Səlahəddin Xəlilov

Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri 
 
 
- 156 -
–  Azərbaycan  müstəqillik  qazandıqdan  sonra 
həyatımızın  bütün  sahələrində  olduğu  kimi,  təhsil 
sahəsində də əsaslı dəyişikliklər baş vermişdir. Təh-
sil  və  elm  bir-biri  ilə  sıx  bağlıdır,  bunların  inkişafı 
da bir-birindən asılıdır. Siz elmin inkişafının ancaq 
akademiya ilə əlaqələndirilməsinə necə baxırsınız? 
–  Bilirsinizmi,  elmin  inkişafını  yalnız  Elmlər 
Akademiyası  ilə  bağlamaq  qüsurlu  yanaşmadır. 
Çünki  bu  inkişaf  həm  təhsil  sistemi  ilə,  xüsusən də 
ali məktəb, magistratura və doktoranturadakı fəaliy-
yətlə,  həm  müasir  texnologiyaya  əsaslanan  sənaye-
nin  inkişafı  ilə,  həm  də  digər  fəaliyyət  sahələrinin 
nəzəri  səviyyədə  dərk  olunması  təşəbbüsləri  ilə  sıx 
bağlıdır.  Bu  təşəbbüslər  çox  müxtəlif  təşkilati  for-
malarda həyata keçirilir. Keçmiş SSRİ-də elmin in-
kişafı əsasən Elmlər Akademiyası ilə ona görə bağ-
lanırdı ki, EA-nın  yeganə fəaliyyət sahəsi elmi-təd-
qiqat  idi.  Lakin  qarışıq  sahələrdə  də  elmin  öz  payı 
var.  Bəzən  çox  hörmətli  alimlər  də  qətiyyətlə  iddia 
edirlər  ki,  guya  EA-dan  başqa  heç  yerdə,  o  cüm-
lədən universitetlərdə əsl elmi yaradıcılıq mühiti ola 
bilməz.  Bu,  çox  səhv  təsəvvürdür.  Çünki  elmi  mü-
hitsiz  təhsil  müəssisəsi  –  universitet  sayıla  bilməz. 
Universitetin başqa ali  məktəblərdən  əsas fərqlərin-
dən biri də onun nəzdində elmi-tədqiqat institutları-
nın olmasıdır.   
İndi biz müstəqil Azərbaycan Respublikasında 
elmin  inkişaf  perspektivlərini  araşdırarkən  köhnə 

---

Elm və təhsil 
 
 
- 157 -
təşkilati  formalar,  onların  müsbət  ənənələrinə  hör-
mətlə  yanaşmaqla  bərabər,  yeni,  optimal  və  zama-
nın  tələblərinə  daha  çox  cavab  verən  təşkilati  for-
malar da biganə qalmalıyıq. Qanunların məqsədi ya-
radıcılıq  axtarışlarının,  o  cümlədən  təşkilati  forma 
axtarışlarının məhdudlaşdırılması deyil, əksinə, fay-
da verə biləcək istənilən yeni formaya hüquqi imkan 
verilməsi  olmalıdır.  Bu  baxımdan  biz  elm  və  təh-
silin birgə inkişaf konsepsiyasını hazırlayarkən,  an-
caq ən ümumi prinsipləri ön plana çəkməyə və süni 
məhdudiyyətləri  aradan  götürməyə  çalışmalı,  büro-
kratik  mexanizmləri  sadələşdirməliyik.  Xatırlatmaq 
istərdim  ki,  Elmlər  Akademiyası,  heç  şübhəsiz, 
Azərbaycanda elmin inkişafı sahəsində misilsiz xid-
mətləri olan, böyük kadr potensialına malik nəhəng 
bir  qurumdur.  Ona  görə  də  yarım  əsr  ərzində  top-
lanılmış  təcrübəni  nəzərə  almadan  nə  isə  yeni  bir 
qurum  yaratmaq  sadəlövhlük  olar.  Bu  səbəbdən 
Azərbaycanda  elmin  inkişafı  ilə  bağlı  islahatlar 
aparılarkən ilk növbədə Elmlər Akademiyasının təc-
rübəsi və potensialı nəzərə  alınmalıdır. Elm və təh-
silin  əlaqələndirilməsi  işində  də  bu  çox  vacibdir. 
Təsadüfi  deyildir  ki,  Milli  Məclisin  Elm  və  Təhsil 
məsələləri  daimi  komissiyasının  ilk  yığıncağında 
mən  magistraturanın  Akademiya  ilə  birlikdə,  onun 
bazasından  və  elmi  potensialından  istifadə  etməklə 
yaradılması  məsələsini  qaldırdım.  Mənim  fikrimcə, 

---