Selçuklu hanedaninin önemli Bİr mensubu: İbrahim yinal cihan PİyadeoğLU
Yüklə 278,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
tavırla, yanındaki 200-300 süvari, bir bayrak ve iki yedek at ile birlikte göründü. Kendisini
karşılamaya gelenler onun yanına vardığında atını durdurarak onları güler yüz ve güzel sözlerle karşıladı, samimiyet gösterdi. Şehre girdiğinde pek çok insan koşuşmuş, Sultan Mahmûd ve oğlu Mesûd’un şehre büyük tantana ile girişlerine şahit olan ihtiyarlar bir taraftan ağlamış, diğer taraftan olayın basitliğine gülmüşlerdi.”. 6 Beyhakî, s. 732 vd.; İbnü’l-Cevzî, II, 440; Turan, Selçuklular, s. 99-100; Mehmet Altay Köymen, Tuğrul Bey ve Zamanı, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1976, s. 10-11; Mehmet Altay Köymen, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, I. Kuruluş Devri, TTKY, Ankara 1993, s. 260 vd.; Ali Sevim-Erdoğan Merçil, Selçuklu Devletleri Tarihi, TTKY, Ankara 1995, s. 24; Sergey Grigoreviç Agacanov, Selçuklular, (Çev. Ekber N. Necef-Ahmed R. Annaberdiyev), Ötüken, İstanbul 2006, s. 90; Erdoğan Merçil, “Sultan Tuğrul Bey Zamanında İran”,
geçirilme tarihini 434/1042-1043 olarak vermektedir. Bilginin devamında Tuğrul Bey’in İbrahim Yınal’ı Rey ve Cibâl’in ele geçirilmesiyle görevlendirdiği zikredilmektedir. Ancak verilen tarih Nîşâbûr’un değil, Rey ve Cibâl’in ele geçirilme tarihidir. 7 Muhammed İbn Münevver, Esrâru’t-tevhîd fî Makamâtı’ş-Şeyh Ebî Sa‘îd, çev. Süleyman Uludağ, Tevhidin Sırları, İstanbul 2004, s. 131; Hamdullah Müstevfî (Tarih-i Güzîde, nşr. Abdü’l-Hüseyn Nevâî, Tahran 1364 hş., s. 428) de İbrahim Yınal’ın Nîşâbûr’a şahne tayin edildiğini, görevi sırasında zâlimliğiyle halka cefa çektirdiğini zikretmektedir. Bu konuda ayrıca bkz. Kafesoğlu, “Selçuk’un Oğulları ve Torunları”, s. 125. 8 Esrâru’t-tevhîd, s. 131. 9 Tarih-i Beyhakî, s. 809.
Sultan Mesûd, Rebiülâhir 431/Ocak 1040 tarihinde Nîşâbûr’a gelerek tekrar şehre hâkim olmuştu, bkz. Beyhakî, aynı yer. 122
Türkiyat Mecmuası, C. 23/Güz, 2013
10
Yınal’ın Nîşâbûr hâkimiyetinin Sultan Mesûd’un şehri tekrar ele geçirmesine kadar devam etmiş olma ihtimalinin yüksek olduğu anlaşılmaktadır. İbrahim Yınal’ın bu önemli başarısına rağmen Nîşâbûr’u teslim almasından Dandanakan Savaşı’nın sonuna kadar ki dönemdeki faaliyetleri hakkında bilgi bulunmamaktadır. Onun Dandanakan Savaşı’ndan sonra kurulan devlette Tuğrul Bey’in hizmetine girdiği ve batıya yönelik faaliyetlerde etkin rol üstlendiği kaynaklarca da teyit edilen bir durumdur. 11
Bu tarihten sonra bir süre Kuhistân ve Cürcân, ardından da Dihistân’ın idaresini üstlenmiştir. Batıya doğru genişleme fırsatı yakalayan İbrahim Yınal’ın Dihistân hâkimiyetinin çok uzun süreli olmadığı anlaşılmaktadır. Bölgedeki faaliyetleri zamanla özellikle Türkmenler’in kontrol altına alınmasını sağlamak amacıyla batı İran’a yönelmiştir. Nitekim İran’ın batısına yönelik faaliyetlerinin kısa süre sonra başladığı görülecektir. İbrahim Yınal’ın Nîşâbûr’u teslim almasından sonra adının geçtiği ilk askerî faaliyet 433/1041-1042 tarihinde Rey’in ele geçirilmesi olayıdır. Burada bulunan Türkmenler 12 onun gelişinden sonra Rey bölgesinden ayrılarak Diyarbakır ve Musul taraflarına yönelmişlerdir. 13 Her ne kadar İbrahim 10 Eski bir ölçü birimidir. Her dönemde faklılık göstermekle birlikte İslâm dünyasında en yaygın olarak kullanılan 816 gr. ağırlığındaki Bağdad menni (Şer‘î men)’dir. Burada ifade edilen de Bağdad menni olmalıdır, bkz. Cengiz Kallek, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), IXXX, 105. 11 Zahîrüddîn Nîşâbûrî, Selçuknâme, nşr. A. H. Morton, Berlin 2004, s. 14; Muhammed b. Ali b. Süleyman er-Râvendî, Rahatü’s-sudûr ve Âyetü’s-sürûr, çev. Ahmed Ateş, TTKY, Ankara 1957, I, 102-102; Reşîdüddîn Fazlullah, Cami‘u’t-tevârîh, çev. E. Göksu-H. Hüseyin Güneş, İstanbul 2010, s. 96; Muhammed b. Ali b. Muhammed eş-Şebânkâreî, Mecma‘ü’l-ensâb, nşr. Mîr Hâşim Muhaddis, Tahran 1363 hş., s. 99. 12 Bilindiği üzere Karahanlı Hükümdarı Yusuf Kadır Han ile Gazneli Sultanı Mahmûd, Arslan Yabgu’ya bağlı Türkmenler’i Horasan valisi Arslan Cazib’in bütün muhalefetine rağmen Horasan’a nakletme kararı almıştı. Ancak bu Türkmen gruplarının bölgede sorun çıkarmaya başlaması uzun sürmemiş, üzerlerine ordu gönderildiğinde bir kısmı Rey ve Azerbaycan tarafına gitmişlerdi, bkz. Ebû Saîd Abdülhayy b. el-Dahhâk İbn Mahmûd el-Gerdîzî, Zeynü’l- ahbâr, haz. Abdülhayy Habîbî, Tahran 1347 hş., s. 187-188; Zahîrüddîn Nîşâbûrî, s. 5-6. 13 Sadreddîn Ebu’l-Hasan Ali b. Nâsır el-Hüseynî, Ahbârü’d-Devleti’s-Selcukiyye, (Çev. Necati Lugal), TTKY, Ankara 1999, s. 12; İbnü’l-Esîr, IX, 298; Kadı Minhâc-ı Sirâc el- Cûzcânî, Tabakât-ı Nâsırî yâ Tarih-i İrân ve’l-İslâm, (Nşr. Abdülhayy Habîbî), Tahran 1363 hş., s. 239; Ahmed b. Mahmûd, Selçuknâme, (Haz. E. Merçil), Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2011, s. 52; Turan, Selçuklular, s. 107; Abbâs İkbâl, Vezâret der ‘ahd-i selâtin-i Türkiyat Mecmuası, C. 23/Güz, 2013
Yınal’dan çekinerek batıya yönelmiş olsalar da bu Türkmen grubu, aslında Tuğrul ve Çağrı Bey’e bağlıdır. Daha önceki faaliyetlerinden dolayı Azerbaycan’da tutunamayacağını anlayan, bununla birlikte Selçuklular’a bağlanmak istemeyen bazı Türkmen grupları, daha da batıya yönelerek Diyarbakır ve çevresine gelmiş ve faaliyetlerde bulunmaya başlamışlardır. Onların buraya gelmeleri bölgedeki yerel güçlerle mücadele etmeye başlamalarına da neden olmuştur. 14
Yüklə 278,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|