Selçuklu hanedaninin önemli Bİr mensubu: İbrahim yinal cihan PİyadeoğLU
İbrahim Yınal’ın Azerbaycan ve Anadolu Faaliyetleri
Yüklə 278,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
İbrahim Yınal’ın Azerbaycan ve Anadolu Faaliyetleri
Dandanakan Savaşı’ndan sonra toplanan kurultayda alınan kararlar gereği gidilen toprak paylaşımında ülkenin batı kesimleri Tuğrul Bey’in hâkimiyetine bırakılmıştı. Muhtemelen o toplantıda bulunan kişiler, Tuğrul Bey’in yaklaşık 10 yıl sonra hâkimiyet sahasını Anadolu’ya kadar genişletebileceğini tahmin dahi edemezlerdi. Tuğrul Bey’in bu hızlı harekâtı gerçekleştirmesinde İbrahim Yınal’ın rolü hiç kimse tarafından yadsınamaz. Bununla birlikte diğer iki önemli unsuru da zikretmek yerinde olacaktır. Birincisi Tuğrul Bey’in karşısına çıkabilecek güçlü bir siyasî ve askerî gücün bölgede bulunmuyor olması, ikincisi ise Mâverâünnehir’den Selçuklu hâkimiyet bölgesine yoğun bir Türkmen nüfusunun gelmesidir. Selçuklular, devletlerini kurduktan sonra eski alışkanlıklarından farklı olarak hızlı bir şekilde yerleşik düzene geçmeye ve teşkilâtlanmaya başlamışlardı. Mâverâünnehir coğrafyasından Horasan’a gelen Türkmenler burada yerleşme imkânı bulamamış, onlar da daha batıya, Rey, el-Cibâl ve Hemedân bölgesine, diğer bir ifadeyle İbrahim Yınal’ın faaliyet sahasına gitmek zorunda kalmışlardır. Ancak onların burada da barınması mümkün olmamıştır. Nitekim İbnü’l-Esîr 36 : “Mâverâünnehir’de bulunan Oğuzlar’ın büyük bir kısmı İbrahim Yınal’ın yanına gelmiş, bunun üzerine Yınal onlara: ‘Sizin burada kalmanız ve ihtiyaçlarınızı buradan karşılamanızdan dolayı ülkem sıkıntı içine girdi. Bana kalırsa yapacağınız en doğru iş Rumlara karşı gazâya çıkıp Allah yolunda cihad etmenizdir. Böylece ganimet de elde edersiniz. Ben de sizin izinizden gelip yapacağınız işlerde size yardımcı olacağım.’ demiş, onlar da kabul edip sefere çıkmışlardı.” demektedir. Diğer bir ifadeyle Tuğrul Bey’in Azerbaycan ve Anadolu faaliyetleri biraz da zorunluluktan kaynaklanmış, ancak bu zorunluluk daha sonra fırsata çevrilmiştir. Aslına bakıldığında Anadolu’daki Selçuklu faaliyetleri daha önce başlatılmış, İbrahim Yınal bu sürece daha sonra dâhil edilmiştir. Batı İran’daki başarılı faaliyetlerden sonra başkentini Nîşâbûr’dan yeni fethedilmiş bulunan Rey’e nakleden Tuğrul Bey, Selçuklular’a bağlı bulunan
36 el-Kâmil, IX, 415. Ayrıca bkz. İbnü’l-Cevzî, II, 444; Agacanov, Selçuklular, s. 118; Bosworth, “The Political and Dynastic History”, s. 41, 43. 130
Türkiyat Mecmuası, C. 23/Güz, 2013
ve muhtemelen yurt sıkıntısı içindeki kalabalık Türkmen gruplarını Hasan b. Musa Yabgu 37 ile Yâkûtî b. Çağrı Bey’in idaresine vererek Azerbaycan’ı ele geçirmekle görevlendirmiştir. Bu sırada İbrahim Yınal, Hemedân ve çevresini tamamen ele geçirmiş, daha da batıya yönelerek Dicle sahillerine kadar ki bölgede faaliyetlerini devam ettirmiştir. 38 Ancak bu sırada gerçekleşen bir olay İbrahim Yınal’ın Anadolu’ya gelmesi ve büyük bir zafer elde etmesine zemin hazırlamıştır. Selçuklular’ın batıya doğru genişlemesine belirttiğimiz iki şehzadeye ek olarak Kutalmış b. Arslan Yabgu’nun faaliyetleri de eklenmişti. Kutalmış, daha ziyade Kafkasya bölgesinde faaliyetlerde bulunurken Şehzade Hasan doğrudan Doğu Anadolu’yu hedeflemişti. Bir süre Erzurum ve çevresinde fetih faaliyetlerinde bulunan Hasan, daha sonra Van gölü çevresine inerek burayı ele geçirmeye karar verdi. Selçuklular’ın geniş çaplı bu harekâtı Bizans’ın Vaspurakan bölgesi valisi Aaron’un harekete geçmesine neden oldu. O, Gürcistan valisi Kekavmenos’tan aldığı destekle Büyük Zap suyu civarında Şehzade Hasan’ın kuvvetlerini pusuya düşürerek ağır bir yenilgiye uğratmıştı. Bu mücadele şehit düşenlerden biri de Şehzade Hasan olmuştu. Tuğrul Bey’i çok üzen bu gelişme, Selçuklular’ı Anadolu politikasını gözden geçirmeye sonra da yeniden planlamaya itti. Artık bundan sonraki seferler daha güçlü ordularla ve çok daha sistemli bir şekilde yapılacaktı. Her şeyden evvel bu organizasyonunun başına uygun birini getirmek gerekiyordu. Böylece Selçuklular’ın batıya doğru genişlemesine büyük katkı sağlayan İbrahim Yınal, Azerbaycan Genel Valiliği’ne atandı. Kutalmış da bu hususta ona destek vermek üzere görevlendirildi. Selçuklular’ın Anadolu fethi konusundaki yeni politikası artık hanedana mensup kişilerce yönlendirilecek ve yönetilecekti. İbrahim Yınal ve Kutalmış’ın önderliğinde ve Bizans kaynaklarında 100 bin kişi olduğu kaydedilen Selçuklu ordusu zaman kaybetmeden harekete geçti. Selçuklular’ın bu harekâtına karşı koyamayacağını düşünen Aaron ile Kekavmenos, derhal Bizans İmparatoru IX. Konstantin’den yardım istedi. İmparatorun emriyle Gürcüler’den büyük bir kuvvet toplayan Bizans generali Liparit, Aaron ve Kekavmenos’a katıldı. Diğer taraftan Selçuklu ordusunun gücünden çekinen Kekavmenos, İbrahim Yınal’a barış teklif etti. Bizanslılar, Ermeni ve Gürcülerden aldıkları destekle 35 bin kişi civarında idi. Gelen barış teklifine rağmen Şehzade Hasan’ın
37 Nikephoros Bryennios (Tarihin Özü, çev. Bilge Umar, İstanbul 2008, s. 44), Hasan’ın lakabını Sağır olarak kaydeder. 38 Şebânkâreî, s. 98; Mükrimin Halil Yinanç, Türkiye Tarihi Selçuklular Devri I Anadolu’nun Yüklə 278,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|