Seminar mashg’ulotlari 1-mavzu. Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli Muhokama uchun savollar

mazmun va miqdor jihatidan turli xil tarzda bog’lanishlari sillogizm moduslari deyiladi. 
Sillogizmning har bir figurasi doirasida 64 tagacha modus bo’lishi mumkin. Moduslar sillogizm 
xulosasi tarkibiga kirgan mushohadalar turi bilan belgilanadi. Masalan: Sillogizmning bir 
figurasining modusi A tarzida bo’lishi mumkin. Buning ma’nosi shuki, sillogizmning har 3 qismi 
(katta asos, kichik asos, xulosa) umumiy tasdiq (A) mushohadadan iborat.
Sillogizmlarning asosiy turlari. 
Xulosa uchun asos bo’lgan mushohadalar mohiyatiga ko’ra 
sillogizm xulosalari uch turkumga bo’linadilar:
1. Qat’iy sillogizm.
2. Shartli sillogizm.
3. Ayiruvchi (bo’linuvchi) sillogizm.
1. 
Qat’iy sillogizmda 
asoslar qat’iy mushohadadan iborat bo’ladi. Masalan:
Metall issiqlik o’tkazadi.
Mis - metall
Demak, mis issiqlik o’tkazadi.
2. Asoslar yoki asoslardan biri shartli mushohadadan iborat sillogizm 
shartli sillogizm 
deb 
yuritiladi. Masalan:
Teraklarning barglari uchidan sarg’aysa, qish qattiq keladi.
Teraklarning barglari uchidan sarg’aydi
Demak, qish qattiq kelishi mumkin.
3. Asoslardan bir ayiruvchi (bo’lingan) mushohadadan iborat bo’lsa, 
ayiruvchi (bo’lingan) 
sillogizm 
hosil bo’ladi. Masalan:
Burchaklar yo o’tkir, yo o’tmas, yo to’g’ri bo’ladi.

---

11-MAVZU. MULOHAZA. XULOSA CHIQARISH 
166 
Bu - to’g’ri burchak.
Demak, Bu - na o’tkir, na o’tmas burchak emas.
Sillogizm tuzilishiga ko’ra: 
sodda, murakkab, murakkab - qisqartma 
turlarga bo’linadi.
Sodda sillogizm. 
Sodda sillogizm 3 qism (katta asos, kichik asos, xulosa) hamda 3 termin (R, M, 
S) dan iborat bo’ladi. Shu bilan bir vaqtda sodda sillogizmlar har doim ham to’liq holda ham 
uchrayvermaydi. Aksari hollarda sillogizmlarning sodda qisqartma shakllari uchraydi.
Sodda qisqartma sillogizmlar mantiqda entimema deb yuritiladilar.