Sərbəst iş Fakültə Riyaziyyat İxtisas Riyaziyyat Fənn Fizika Müəllim dos. S sadıqova

     

P₁ = m₁₁,P₂ = m₂₂,...P_N = m_N_N olan N sayda maddi nöqtədən təşkil olunmuş sistemə baxaq.
Bu sistemi təşkil edən cisimlər həm bir-birlərilə, həm də sistemi əhatə edən digər cisimlərlə qarşılıqlı təsirdə ola bilər. Bu halda sistem daxilindəki cismə həm daxili, həm də xarici qüvvələr təsir edəcəkdir. Daxili qüvvələr dedikdə sistem daxilindəki cisimlər arasında meydana çıxan qüvvələr, xarici qüvvələr isə cisimlərə sistemdən kənar cisimlər tərəfindən təsir edən qüvvələr nəzərdə tutulur.Xarici qüvvələrin təsiri mövcud olmayan sistem qapalı sistem adlanır. Sistemin impulsu dedikdə həmin sistemi təşkil edən cisimlərin impulsları cəmi nəzərdə tutulur.
    n 
P = P₁ + P₂ + ...+ P_n = P_i
 i=1
Sistemin ətalət mərkəzini mühitdə vəziyyəti r_c vektoru ilə təyin olunan nöqtə adlandıraq.
    
r = m1r1 + m2r2 + ...+ mnrn miri = miri (11) =
c
m₁ + m₂ + ...+ m_n m_i m

Burada m_i i-ci cismin kütləsi, r_i -bu cismin mühitdəki vəziyyətini təyin edən radius-vektor, m sistemin kütləsidir.

Ətalət mərkəzinin Dekart koordinat sistemində r_c -nin koordinat oxlarıüzrə proyeksiyaları
m x
x_c = ^{i i} ; y_c = mⁱ yⁱ ; z_c = mⁱ zⁱ (12)
m m m
kimi təyin edil Qeyd edək ki, ətalət mərkəzi, sistemin ağırlıq mərkəzi üzərinə düşür. Ətalət mərkəzinin sürəti
• 
 • mi rc mii
_c = r_c = =
  m m
kimi , impulsu isə P_i = m_i_c kimi təyin edilir.